Purchased. — with the assistance of the

MAURY A. BROMSEN ACQUISITIONS FUND

p . SIMPLICIVM ^MEDICAMENTORVM EX NOVO ORBE DEL A- TORVM, QVORVM IN MEDICINA vsys EST, HISTORIA,

Hifpanico fermone defctiptaà D. N1coraa ,MonuAnpts, Hifpalenfi Medico;

Latio deinde donata, c» amótationibus iconibüqué affabre depictis illuffrata à C AR oLo Crvsro AaAtrebate,

ÁLTERA- EDITIO,

ÁNTVERPIA, Ex officina Chriftophori Plantini; Architypographi Regij. |

M. D, LXXIX:

SYMMA PRIVILEGII.

Puirippr Regb Hin. Pc. Ducis Brab. erc. Priuilegio cantum esl , ue quis ante quadriennium citva

Cbrtlophori Plantini voluntatem , librum De Simplici--

bus medicamentis ex Occidentali India delatis,

quorum in Medicina víus eft, &c. imprimat,aut ali^ biimpre[fum importet, venalémve babeat ,intraomnes dis —

tionis eius fines; qui fecus faxit , confifcatione librorum , C

panafifco Regio exfoluenda; multabitur : vt latis patetin pfo diplomate. "d

Subfig

[e I. de Witte.

EIU

: Sims

-—

SEE TEM:

EN

Uu |SIMPLICIYVM j MEDICAMENTORVM EX NOVO ORBE DELATO-

^RVM,; QVORVM IN MED ICINKA VSVS EST, HISTORIA.

) Copal & Ánime.

umm. Vo refinaruim. genera snultum. fiilia Nh ex Hifpania nota adferuntüm , quorum | vim Copalvocatir;alterum Anime; D) —Copar refiaa eft admodum can- Copál; dida, c lucida , er tran[barens ; Jn agnis fragmentis , Diacitri valde tranfparentu baud diffimilibus , [atis odovata , fed non perinde vt Anime, | Ea Indiin fuis fscrificiis faffumngt locovtebantur, e&imque | ob caufam Sacerdotibusin templis fuisfrequentiinv(u,ad- | €0,vt cim Hifpauinoftri primum ei appellerent,biiufmo- | di fuffitibus naribus eorum admotis exciperentur. "N T1LEs eit ad frigidos capitis morbos, c Tburis, aui | Aime vicem explet. Calida fecuido avadu, bunida primo. Refoluit ac emollit , ob partes quas babet aqueas;——— | CO ANIME arbóri eft lacryma feu vefina, albasad Tbu Anisue. fis colorem nonnibil vergens, vetüma Copali magis oleagino- f^. Defertur eanis T bari , (ed cvaffioribus , que coufratta. luteum colorem ostendunt inftar veta : gratiftmi zc fua- si ffi est odoris, e prunis impofita, facile confumitur. ( DrirrkmT 4b Anme Orientali , quód neque tam Anie oue. candidum , neque tain lucidum fit. Orientaleitem magnis ^ — fragmentis adfertur trenfparentibus, * ita vt uomulli Cha- trabe fea Succiii fpeciem effe fufricatifint, quam Ambarum. Ambarm colliquatum nuncupantse quo fbbayule precavia toruantur, 7i asact- eim nibil fit mins : nam Charabe Ditttinenesl cuius ga-. Charabe, & gna fragmenta hamis ferreis ? mari Germanico eyuuntur, 7 P2955 pieno 4 2 Yipoté

NON

I i i l

[on , — NC des s "ra dae p

4 COPAL ET ANIME. ; vtpote quod e fontibus n ipfo marmanat , Bitumini ina- do,atque aéri expofitum ftatim cogitur c dzfatur , vt cone acere licet ex bacillis , d» alis maris puvgamentis , qua im fragmentis illis con[uisntur. Vide eortim error colligitur ,

Sucinum — qfi Populi lacrymasa- aut. Pini ejfe putarunt . Hermolaus

LEN Barbaris vir doctiffus, eut Anime Orientale colligi vici nis locis pacoyim quo Thus nafcitur , C ab illus paginomi-.— ne, Ante vocan. | A ESTHR e

Anime As ; ^ ! * 2 7 * LI 1 sei y E

ue o Nova Hifpame Anime colligitur ex arboribus me-

diocris magnitud , per incifionem , T buris aut Masticit. modo. j cx | H vr vs vfus est in plerifque, fed capitis praefertim —

Anime f;- Jy m . ps culars. — Aorbis , afrigiditate prouementibus , c defluxionibus pur- gationes [ab[equentibus , cubiculis per biemem (etenim a&-. rem purgat ) C capitis operimentis , dermire (ub noctem... voleutibus, fufftisquinetiem ipfo capite, fi quà cephalaa c. bemicranta laborant : nam captit roborat. iot MrisczTVvR emplastris & Ceratis,vbi roborare, c frigidos bumoves, flatus, vefoluere opus ef. T buris vicem. fupplet,cum im [uffitibus , tum in iam dictis. Cevebrum vo- boraz , esuplasirimodo adhibitum, atque etiam ip[um ven- triculum veliqua(que partes neruo[as, Cerati modo, tertia parte cera admis ; atque fie geflatum diutius, C fubinde. renonuatum. frigiditatem e quacumque corporis parte eliat. Calida eft [ecuudo gradu, bumida primo... sco teg Gomara in Mexicana Hiftoria duo Copalis genera facit ;alterum el rugofum,quod Xolochcopalli vocati dicit, molle,Thari fimile : alte- rum, multó praftantius, Copalcahuitl , quod plerique myrrham exi- fümarunt. Vulnerata arbore guttatim ftillatliquor albus,qui flaim concrefcit. , " * Quiplura de Orientali Anime volet ,legat noftras annotationes — in cap.8.lib.r: Hiftoriz Aromátum. Nobiliotis illius Orientalis Ani* me fragmento,quod aliquot vncias pendebat, donatus fum ante biens — . miumd do&iffimoHugone Morgano Pharmacopola Londinenft. TTocot-gze- Refert Fragofus,in India Occidentali arborem inueniri Togot-guee bit -" bitjd eft,lignum defiderij feu exoptatum, di&am, Populo fimilem, ; fummi candoris,cuius materies,ob candorem , latorem, & fplendo» remyfüm- — |

Xolochco* pálli. Copalca- huitl.

^ | j . j í

TACAMAHACA. j gem, fumméexpetebatur ad idola fabricanda: Sub euius cortice na- fcitur gummi feu Refina, Thuri noftro fimilis,fed candidior, & mino - zibus fragmentis, quo iftic vtuntur, vt nos Thure, 4

'Tacamahaca.

DrrrzncTvmitemexNouaHi(pania,aliud gum Tacamaha-

fet refine genus , 4b Indis Tacamahaca vocatum , quod"

nomen apud Hifpanos vetinut . Colligittr v ilnerata avbo- ve,magna vt Populus admodum odorata cuius frudus vu- ber et, Peonie feminis modo,

PrvniMvs büusv[us eff apud Yndos,prefertim ii tümoribus omnibus nam eos mrabilitey ve(olint, matuat, € tollit ,vtieriam omnes dolores ab. busovibus frgidu c flatulentis prouenientes.

A Coromns efi Galbgan (nec defent. qui idem effe pu- tent) vuguibus albis, vti Ammoniacum odore gvasi, atque etiam faporesita vt primis iniedla, c» maribus admota, mu- lieres vteri fuffocatine laborates Mico liberet. VmUilico em- plastri modo unpofita,vterum [uo loco retinet : atque buius víus adeo malieribus est. familiaris , vt ab ei maxima ex parte abfumatur , quandoquidem efficacia experiantur eius remedia , cum in vteri fuffocationibus , tum. in voborando ventriculo , Nonnulla delicatiores ambarum. c» mo[cbum addunt. Maxime vtilis esl, ad ve[oluendos cr tollendos om- "es dolores , ab humoribus frigidus c flatulentis prouenien- tes , emplastrimodo adhibita : Ei[dem est. efficacie in tu- moribus frigidisquoniam eos ve(oluit amaturat,c ab[unnit ilico. Non liquefcit fed ita tenaciter (emper adbaret , vt au- ferri, mfi opere abfoluto, non pof'it.

ExPsRiMENTO comprobatum est , quale[cuim-.

que defluxiones reprimere ,linteo exceptam , c advtram- que atirem saut eam ad quam fit defitixio,adpofitam. Tcm-

poribus umpo[ita ceratimodo,defluxum in octlos,aliasd, f'a- | "tieipartes detinet. Dolorem dentium fedat dentibus, etiam "corruptis ,inpofita z'atque fi bac dens corruptus vSluletur, * way ; 4 3 probibee

d.

Tacamabha- ca facultae tes,

Emplafirum

ftomachi- gum,

é .TACAMAHACA. | prolibet ne corruptio longis ferpat . Pedtori c humeris vt emplastrum wnpofita, dolores eorum finit. m E x ea, fLyracis tertia parte Q'ambarimomento , fit emplaftrum [romacbo longe vtilifumum: fiquidem eum vo- borat,appetittm ciet ,concoilionein iuuat, cv flatus difcutit. Eodem modo cerebro itnpofita, eum roborat, e dolores au- fert . Magna eff eficacia , in doloribus cexendicis , c omni articulori iorbo.prefevtim fi ab bumoribus frigidis aut mi- «tis prouenant : quoniam eus vefoluiio adstridtionis parti- ceps ese qua de cafa mirum in modum partes voborat.

S oL A, tttnlfurarum atit neruorum vulneribus impofi-

t4, CUAL t fLatim fuppirat c (bafmum probibet.ego

Caraíía.

Cara&z fa- cultates.

tertiatit partem cera admi[ceoquoutam facilis inducitur.

Y fuma, adeo celebris est eius vfus , vt plebs ad qua- leimcumque dolorem alind vemedium non movit modo non. font inflominationes adinodum calida : [ed c in bis admo- dum vtilis esi otn morbi declinatione , ad difcutiendum qui fupererat bumoyem . Calida esl initio terti) gradus , multe aasiriiums particeps, c ficcain fecundo.

| Carafaa. |

E x Continentis pavte interiore , per Cartbaginem c Nome Dei,defertu vefina colore Tacattabaca, [ed (bendi- dior J'igitidior,ac denfior lingua Indica Cavaia dicka,quod Hoiiten etiam apud Hifpanos retinuit , odore Tacamabace, fed gratiore . Pinguis est c oleagino[a , ideóque tenax fme | smulia adalutinatine e colliquatione, Medicamentuma so-- i titin 055, qttod decem auis elapfis primiim buc illatum eft...

EA vtuntur Indi in tumoribus & omnis generis dolori... bus. Ad eofdem morbos laudatur, quos Tacamabaca curare folet, cy iimove tewporis [Datio vives (uas exerit: fic vt quos Tacamabaca non cuvarit, Cayafüa fenet. Exempli vidimus — tn eo quiob bier cruciatus tam sulto tempore brachium. qnouere ion poterat , tametfi Lacamabaca vus effet : fed | pufiquam

* E

7 7 oi AGAR CUR

CARAN A. poftquam Carana vti capit, triduo [anitativeffitutus est.

MIR A eff cius visiniunclurartm doloribus nam im-

| pofita, facile eos citat , modo nulla fit caldorim busarum influxio. T oves inueteratos diffoluit, defluxioues bumo- vut frigidortm attt inixtorum fisfit : ad quofuis neruorum C cerebridoloves valde vtilis: Vulneraq, recentia mer uovinm praefertim c iunéturavum nullo alio adiixto medicamento anat. Defluxioues in octilos & alias partes veprimit,ad au- ves atque temporibus umpofita . Excedit fecundum caloris graduum .Colligituy vti (upevioves, ipai arboribus.

S E D excadem Car jhaginemoi regn roue, alla- Me d pur ta 4d nos esl Caraa quadam purior , c Balfamimodo limpida, fuperiore snulto praftantior, vtilior , C odoratior.

| Oleum Cicinum. p

GzLISCO 7914 Hifpania prouincia , oleum feu li--— quor quidam adfertur , cai , oleum fias infernalis Hifpani Oleum ficus tomen indiderunt, eo qitod ex arbore citin fructu, tum foliis Bl füimili Ricino , fed in maiorem altitudinem , ob foli vberta- tein, excre[cente, elicitur.

EA pEM vero ratione boc oletm ndi eliciunt j qtiam docttit Diofc.lib.1.cap. js boc est, contufo (emine,deinde in. Oteorum aqua coco. pofPremtit oleo imatente cocblearibus excepto. Qu cioe Hac eliciendorit oleorum vatio e e feminibus c» fructibus, mn- dis admodum [amiliavis est , quippe qui nullam expreffio-

. memnorint: fed esiain boc oleum co modo quam expreffone facilius elicitur. ..

Magnis viribus pollet iud oleum veluti experien- OY cicini " tit, Dr multo eins v[a comprolatum eit, citin in Yndia, tu; Po in bis vegionibus . Omnes morbos ab buinorib frigidis protie- qmentes [anat,oines tumores diffoluit flatus, di[cutit;pra- fet im ventrisseamá, ob cau[am non nodo in Ana[arca vti- le. fd in omuib. bydropifis genevibus.fi ventereo inungatur, G rA. gatta viuo aut. alio liquore comodo excepta [or -

& beantu ut

E OLEYM CICINVM, | beantur; etenim aquas euacuat , quod etiam minore aoxa facit, clysteribus mectum . Ventriculum frigidis bumoribus | € flatibus liberatsc? colidoloribus vtile, fi partes affecta eo inungantur Cr aliquot guttule funantur.Efficacius fubue- sit Heidoloribus,vt experientianos docuit. Doloresiundiu- varum ,uodo a caui[a non admodum calida proueniant,tol- lit, bumorem euacuando , fi aliquot buius olei gutte pingui ture gallina diffoluta [umantur. Partes corporis contratlas, fi eoinungantur, curat, nevuos emolliendo, C extendendo. Stomacbum, vterum , c lienem obflructionibus liberat in- unctione. Alumn puerorum emollit llito toto ventre, atque ventris ammalia pellitomaxime fi eius vna aut alteva gutta e lacte aut iure pingui propinetur. Ad p[oras c vlcera capi- tismanantiavaletsprodest auri doloribus CZ omnibus cu- is vitis,varosá, mulierib.plerumq, infefl osillitu expurgat. CaL1iDVv M efl initiotertij gradus, bumida fecundo,

RriciNVS AMERICY S.

H

- Hoc Ricini

Lj

BITVMEN ET AMBARVM,. 9 -. Hocricinigenus ego vidi,quod antealiquot annos ex America ad- feti coepit, vulgari paulo maius, cuius operimentum feu filiqua illa "triangula quz femina continet,tuberculis afperis non eft obfita, vc in | vulgati, fed euis & cinereicoloris.Ipfum granum fiue temen vulgari fimile,nigrum tamen & non maculotum vt illud , mirifica ( vt aiunt) purgandi facultate przditum:nam etiamfi dimidia tantiim vnius gra« ni pars fumatur,valenter fuperne & inferne purgare referebat qui mi-

hi dabat, & Curcas iftic ab incolis vocari. ET quandoquidem in ricini mentionem incidimus,videre memi- ni, dum Hifpanias peragrarem , circa Malacam , & Calpen ad fie- tum Herculeum;aliisque maritimis Baticz locis, Ricini plantascraf- fitudine hi mana,altitudine veró trium homingm multis przgrandi- bus ramis brachiatas inftar aliarum arborum : hirami ( mulusenim annis duratarbor) tertio aut quarto quoque anno putati folenc. Ex- a&iffinré (áàné conueniebant Diofcor. defcriptioni, Referteiiam Bel- loniuslib.r.obferuat. cap. 18. magnas in Creta infula Ricintatbores fe obferuaffe. An veró his fimilis fitea arbor quz Curcas Americorum profert, plane ignoro,cüm is qui inde fru&um eum attuliffet,arboris formam defícribere non poflet, & eum ficcum , qualem hic exhibeo,

; dumtaxat viderim.

Bitumen.

Iu Cuba inueniuntur fontesitxta littus maris, Bita- men mgrum manantes , veluti pix , grauis odoris,quo Indi - in morbis frigidis vtuntur. Hifpanis [eruit picandis natibus, quia pici nauali fimuilis eft , ed feum admifcent,vt melius induci pofftt.Veterum Naphtbam e[Je puto, cuius duos fon- tes Babylone inueniri Pofidonus vefert alba C mara. Nos eo Bitumine vtimur in vteri qorbus , quod eum | fffocatione liberet navibus admotum, aut vellus inditum, " CALIDVM est in fecundo gradu, C humidum in primo. ; | Ambarum.

N v N c mittitnobis Floridanotiorbis prouincia Áza- | barquodvocant Grifeum,tdque in littus eiectum imueni- iur à Canaueval ad promontorium v[que D.Helena.

V A n 1 Aeff circa eius originem opinio: [ed vertfumum ail, Bituminis genus e[fe ex fontibus in altomari manant, guod «éri expofitum,illico denfatur.vt folent pleraque qus

4 $ fub ma-

Bitumen,

Naphtha.

Bitiuminis facultates,

Ambar gri-

feura.

Ambat bi- sumen eit.

io AMBARVM,

fio marinis aquis teuella. c mollia funt,at aqua esa,

duranttr v Corallium , Succinum.

SorvsSuncon Sethi c Aétius inter Gracos etus qe-. — minerunt , e quibus prior, Bitnininis'modo 6 fontibus fuis

manare affert, peffunita, id effe quod à pifcibus deuovetur. Ix n & conselitur eorum optio qui Balenarum [per- ma effe afferunt , ex eo decepti , quod interdum in Balena- ru eti ulis inueniatur , qua ilud aquis innatans uon puimqiem deuorant, aliicutum effe exiffimautes. VERvM eft ,imeotempore Balenam circa Ganarias, quas fortumatas ia[ulas pazant captam.in quainuenta funt plus quain quatuor. Aubari libre : polea tamen infinitas

Ámbar non eft perma Balenz.

Baleus crm [uis catulis uatevfecerunt, [ed uihil Ambariin

£i taut

ttm eft.

Now defunt qui Ambar exjructa quodasi ad aris lito.

pus nafcente fieri dicant , qui Aprili & Maio menfibus sina-.

ture[cit, e odor ALts ejt, i. decidentem vorant Baleus, |

quafi fru&uein aliment C camem nod pofiit. Ambaii de- im dat, album non eque bonum, mgrum deterrimum.

ExcALrFACIr,refolut, roborat, quocunquetam-

dem qodo ducto aam calidi efe temperamenti c fie- € , Ctt pinguedine queam, qua illi facultatem emollien-

di tribuit.

Ambari fa- eultates.

O e T1Mt delethus eff , vt nonnibil ad vubedinem ten-

tum cedens , alutd quam [anguine

VAn1IA /[funtAmbari ore nam cum oleoflo- rii mali Arantij fiue Aj[yrj in calente mortario permixtum, —

tas

C mmgueiti modo capitiillitum. , illius dolorem legat , cere2 brum yoborat C nevuos, c fiüigidos qui infractt funt bumo- vesve[olttit : ad eadem efficax ; emplafhi modo ctum Alypta |

mnu[cata effidue geftatum.

Ev. folius aut cum imofcho c ligno alois permixti

olfattu, cerebrum roboratur, inci neri angettu, fpiritus Yi--

qué

XÉT. gen, hr iie e fe CORSA ON v8 Merano rail

| AMBARVM;- H

gar" cordis vires veficiuntur : ideéque it pestis contagiis eius odor adprime vtilis ef , nec nimus bis qui frigidi dejii- sionibus vexantuy conttertt, fi capitis tegmina atque etiam - eubiculum vbi dormit, per biemem vo o (uff antur.

M Ax 1M prode[f [enibus , quod illorum Jpiritus ve- getet,cor D cerebrum roboret, C craffos 'estofg, huinores, quibus puri mim abundat,extenaet, [ue cibis indatur, f 7 veftes fufjantur. [ie cerebro cordis, rogiosm applicetur. ie yino, quo fibi faciem c» auus abluta, permifceatur.

Sconrmaguetis, galbauóque enfcetur, c emplaftri 1204do mulierum vinbiico uupoftum, vterum [uo locoteti- niet, C veliquos eius morbos profligat : eius autem affiduus odoratus prodeft vteri procidenttss , fuffocationibus vero , in Liquid-ambar diffolutum., c xylo exceptum, vteríque o ert inditum.

SrTERILITATIZfhigidis bumoribus ay t4, hac con, Catapota * pofitione mederi (oleo , qua recipit Ambari partes duas , va- bus. Rc fere eboris tenaiffine trita vitam ,puluera leni aloes par- tein dimidiam , cum algalie momento fiant catapotia, quo- vum triapendentua dracbmam viá fingulis triduis dabtm- tur, e emplaftritm vrabilico , peffum vteri colo unposetur, purgatis tavien prius vti decet.

E x co,alypta mofchata; cv [Hace fit emplaffrimm fecuti forza , quod flomacto adpofitum , eum. doloribus liberat € excalfacit . Ex eadem maffa fatte pilla, mane [um-. Catagotia pra flatus difcutiunt, cencaclionemi iutLiit, C appetentiam aM excitant : idem preftat ex vino odorifero suane. fumpta bac imaffa. -

Tim v Mamlar Qr» cera lureaoxceptum, cordisre- giom vtiliffme inponitur, ad fed. dos dolores à Lflatiows aut 4lia quattis 2 ( 11040 calida non fi£) prouesientes.

EADEM ratione qua (embus, melancholia laboranti- busetiam conuenit , c paralytici , fi ea aut eins mixtura

fef y/l , 3

Emplafitum ex ambato..

. foborat. Quimetam epilepticis fumas illus s aribus exce-

Ambar ine-. [it , Siquis Ambar odoretu antequam vinum bibat , eum.

briat.

Yiquid-am- bar.

$écocol.

. Liquid-am: bar faculta: us.

i2 LIQVID-AMBAR, ET Ervs OLEVM. feffiantum, aut cerebrum, totaque fpina eo inungantur: et- enim Ambar pra ceteris medicamentis neruos et cerebrum

ptus,conuent, fiquidem eos excitat Cr. fi affidueid odoren- tur, non tain facleueque tam vehementer eo torbo corri- piuntur.

Irrv p admiratione dignum, quod Simeon Setbifcri-

veluti ebrii ferri; fi vero inüciatur vino, maxim inebriare, Liquid-ambar & eius oleum.

RzsiwA quam Liquid-ambar, c oleofum quid- |

dam, quod oleum de Liquid-ambar vocamus , ad nosex

Hifpania noua adferuntuv; vtrumque odoratiffunum; pra-.

feri oleum,quod delicatioris c fuautoris eff odoris. Esr verà Ligtid- ambar vefina colleta per incifionem

, ex arboribus vaffe magnitudimis, pulchris c "raimofts, euius

folia hedevaceis fimilia funt ,O cocol Indi vocat,cortice cvaf-

fo, cinereo, qui tncifus atit vulneratus cra[fum. Liquid-am-

bar eiaculatur , cut cortex comminttus, odoris cau[a admi- feetur, vt fcilicet fnauius c diutius fpiretim fuffitibus.

, VBI nafcuntur eiufmodi arbores E fragrantiffinus. eft aeris odor , adeo vt Hifpani primum eo appellentes iffe a-.

Yomata na[a , atque adeo eas aromatijevas effe arbores ex- afhmarent. . TamrA quantitate in Spore infertur ees ambar.vt mercium vicem fuppleat, vtribus c doliis eotm- pletis: eo etenim bic vitimum in (uffitibus odoramitispaffil-

lis, Styvacis liquide loco , cuius odor proxime ad bunc acce- dit: adeo atitem validus eft vt celari etian fuffitibus và ad- ditum, non poffit, c totas edes, fi eus fir. dn (odi adeb.

plateas fno odore impleat.

PrnvniMvs in edicina eius vf is eff : nam 2 d citroborat,re[oluit C» anodinum Js Cerebrum ; per fei ili- , ian, aut

qu

es elecén

LIOVID-AMBAR, ET EIVS OLEVM. 1j ium, aut alis eyomatibus adimixtum, roborat, c doloribus liberat ommigenosá, doloves à caufa frigida, vt emplaftum snpofitum, mitigat . Ventricule adprime vtile , fLomacbici modo adhiitium : etenitm ilum roborat , concottiones ttt» siat, digerit, concoqtit Cr appetentiam excttat.

C v. Styracis , Aubari d" Mofcbi momento mixtum emplafmi coufiftentia, C fiti forma fuper alutam exten- fam, omnibus pradictis inorbis maxime prodefE , eiusq, em- plaftri ob infignes facultates inbac vrbe leui eff. Caliduim sg fine fecundi gradus, bumidum in priino,

E x eo receis collecto, C eo loco pofito,vt per [e tenuior eius (ubflantia flillare poffit , oleui quod de Liquid-am- bar nuncupant , elicitur, mtltopevfectiffimum, eod, long? fitauius . Sunt. quiexprefsione etium eliciant , vt maiorem quatitatem coligantamam chirothecis imbuendis plurimum ab[umitur.

Vi LE ef medicamentum ad plerofque morbos frigi- | dos mam cal[acit,re[oluit,et omnem tumorem emollit:ita- que vteri tirinoribus, obftructionibus prodeft, menfesd, pro- uocat. Calidum fere im tertio exceffu.

ScisND v Mtamen eft, plevofque boc ex India infer- re non pertnde bonum ,quoniatu ETATIMs eius arboris conimi- mutiset. cocbis,pinguedinem innatantem colligit ,vendtnt- ^queprolegummo. ——

E tv s arboris pampini c Yonimitates) in fa(cicules col lecti ve[ribus e [Hragulis,ab Indis inferuntur odoris gratias an emque v[um Hifpanis etiam vendunt.

. Balfamum. |

LaAvpATISSIMVs jl liquor, qtii, ob excellentes e mirabiles effecus, Balfamum , ad veri. Balfetmi ( quod in Aegypto na[cebatur ) ymmitationem , nunc patur , in Hifpania oua elicitur ex arbore Punica malo uaiove cuius Jalia yrti«

Oleum de Liquid. am- bar.

Eius facut- tates.

Bal(araum; N

E BALSAMTY M. 9. | folia vrticá finas ferrata c tentia funt ,Tndi Xile [Go —— | mara Zilo ] vocant. j E bi NEM t IT Aute" duobus modis. Vno ,multisimcifuris vullue-.—— plxrauo, 1410 Afbofis cortice, qui rentis est, e quibus liquor emanat; Prior, tenax y (abalbidus , excellentiffmus c perfeciffgmus , (ed.— | Ahea, ^ adeo pauca quantitates vt ad uos on inferatur: Altero, In- dis adinodum familiari , in eliciendis fuccis ex quauis arbo- — — ve. Ramos atque etiam truncos avboris a[Julatim c minn- tiim conci[os, ua lebetem ampliffumum ilciunt ; multa de fuper adíufa aqua: bullimit omnia C feruent quantum fa- tis effe putant ,igne fublato frige[cere fimunt , c concby'us oleum (uperuatans colligunt. Id vero et, quod un basregio" nesinuebitur,c quovulgo vttnar;colore ex nigro vubente,

- edoris [acutiftni.Vafculis argenteis vitreis, fLanneis, autfi- ilbus virratis afferuatur , aliam omnem inateriem pe- netrans. P |

I v süedicirza buius v[us veceptus eft non nuperrim fed ftatim eofer? tempore quo Hifpania noua nobis patefatba. — eff : am ciim Hifbasi 1ndos [ua vulnera boc fucco glutinaz —— ve aumadaerterent illos [Lati unitart capertint.

BaMamiz. — Qv oM primm in Hifpaniam illarum e[! , ob eisinft-

Bimato, — epos foceltates riona fuit, vt decet, estimatione : eiusvas cia mime visinti, nunc decem dacatis astunabatt ; At uunc teuporis eius libra mon pluris quam. tribus aut quatuor du- catis estimar (olet . Romam primu delatum , etus victa — centia ducatis venit : po[lea, tanta eut quantitate illata, | vilefcere capit, C» etiatin eratis quodammodo dari , vt folet. Purerum abundantia fiue varitate plerumque contingere. / NAm ciim magno veniret, omnes eis virtutes adiniraban- tur atque vequiebam : poftquam vero eius ummimutiin efe. pretium , uon a&imatur , cium tamen idem Balfamum fit quod fuit cim centum ducatis vncia vendevetur. |

E z. fané, licet nibil aliud nobis intuliffent Indie ; quam

| - o decis |

( ! BALSAMY M, | 4f boc mirabile Bal[amum , Hifpanorum tamen labor t2 ills dnuestugadis non inutilis exifemandus efl : etenim iam wul- tis annis perit id Balfamutm quodin Aegypto izzfci folebat; nec v[qaam gentium amplis inttenitur : ulcirco nobis Deus opt. ax. euis loco Balfasutis noue Hifpanie dedit , quod 2neo iudicio inferius mon eft Aeeyptiaco , (i amvaliles eius ef- fectus & vtilitates confideremus.

TRIFARIAM verb in medicum vum vecipitur: nam aut interius ajfusittir,atit exterius inducitur aut me- dicamentis chirugicis admifcetur. !

Iw vs a[fanpttsm nane umo ventriculoattbma- ticis vtileeft , c vefice doloribus : menfes etiam ciet, vt qe

pefa inodo [ubditusa . Esus quatuor aut quinque guttula vi -

io aut aqtavo[acea t cocbleari excepta c diluculo fenfim àn guttur inslillata , fic vt. lanam non contingant ( nam al[ami fapor dintius in ore barens forfitan nau[eam etiam noueret ) veteres [Fomachi dolores finiunt eumque vobo- yAnt, colorémqte commendant c anbelitum.Ioctnori pro- dest,obstructiones aperit atque wutentam conferuat. Mana exislimationis yir mibi probé notus, ab eius v[a nullos dolo- ves fenfit, c tametfi fenex tam validus efl ;vt iuuenis videa- tur. Phthificos leuat , c fferilium vterum expurgat ; pef 31odo adhibitum. | Fo nis, calidum cum plumula Witum , osuescra- etatus ex bumoribus frigidis prouemientes tollit , pre fertim fi linteum Bal[amo delibutum adponatur. Tusaores adeina- todes di[cutit & ab(umit : quamlibet covporis partem vo- borat. Capitiilitum cerebrum veficit && fouet, omnémque humorem noxium abfumédo,doloves tollit. Pavalyticis fuc- currit, cevebro, certice, [Dina.c ea parte que pavalyfi ítn- tata est anundlisseadem vatione, ad omnes neruorum mor - — bos C contractiones vtile ost . Stomachoillitum, eum vobo- at, concothionem iuuat y e flatibus obffruttionibusá, libe- E iuis 41, ficiis

Y

Balfamitzi-

plex vfus,

Intetiüsaf-

füumprtum.

Foris addis tum.

Chiefrargi- " cis nmedicae mentusindi- &um.

qua preflet qua ad vulneris v[que glutinationem nece[fa-

B alfaniutri pürius,

| V e m it Bal[amum pte" incifionem extractum ex ar E

i i BALSAMVHM.. fat, [icti c» Lienem, quem etiam. emollit . Nephritidems tiec non yentriculi dolores àcau[a frigida att flatibus ortos, calidum loco dolenti impofitusm edat : idem. prastat pani calido inditum, ficá, adpofitum . Vrinam ciet C expeltil- litum. Summe laudatur in articulorum doloribus, pre[ev- — tim coxendicum , quod omnem duritiem dy timorem vefis | duum dijcutiat. | durs J CurzinvncrcIS remedis inditum ,valde vtile eft : c quia molestum effet owmia enumerare, eus iudicio éA Yelinquo , qui eo vtetur , vt id falicet alis medicamentis commi[ceat, qua ad rem vtilia effe wudicalit , Vulgare [ane adimnodum eff eo in recentibus vulneribus vtiynam [Latum ea fine feppuratione glutinat quinetiam inis vtile,vbi contu- fio adelutinationem impedit ; quod fLatim digerat, e veli-

via funt , vt non absve Pauperum cheirurgia cenferi poffit eaque de caufa pauca (unt in bac vrbe ades , in quibus non feraerur Bal[amum. Neruorum;iuncturarímque vulnera pra reliquis medicamentis ad hcatricem. perducit , contra Gionemá, probibet, Capitis vulnera curat , modo cranium. ile[um fit : fic etiam omnia recentia vulnera in. qualibet corporis parteymodo fint fimplicia. Antiqua vulnera, per Je, aut cum alio vag uentoimpofitum iundificat, c ad cicaz tricem perducit. In diuturnis febribus.fpina eo calenteimun- &a dimidia bora. ante paroxy[mtm , cr illico quinque aut fex guttis ems im vino fumptis modo pradicto , berrores di[- cutiutitur, fi ter aut quater id remedunn repetatur. — Gvsr v eft acuto, C aliquantulum amaro : vnde | colligere licet, ad[Iriclionis particeps effe, calidum cr ficeum. in fecundo gradu. E NvNwc ex on orbis continenti magna quantitate —

boribus iis fimilibus que in noua Hifpania nafcuntur , vi :—. uidi

SO CoH 93 UNAM AUR A SR j "

] RESINA ABIEGN A, 17 Bal/amum decottione colligitur.Sunt autem es aybores va. Balfami z?- fie smagnitudimis,et ad adem v[aue ramo[e,duplici fepta SOL Rt" tortice , altero craffo Suberini modo , altero tenui, interno, materiem arboris amplectente , Ex eo quod intey vtrumque corticem eft (pacio,imcifione Balfamum educitur alba lmpi-. difimáque lacryma fuauiffümi odoris , quiinfignes eius fa- cultates fFatim prodit. Et certum eft eius euttulam potiorem e[fe.alterius quod decoctione extrabitur Ibras tametfi mtra- eulofos eius viderimus effectus. : H v tv s fructus (quipenes me eff) exiguus pro AYboris Balfarai fcu. magnitudine : etenim ciceris aut pif grano imalor non Eu - amariguftus aliquantulum inclu[us extrema filiqua 4ngu- ffs digitum longa , alba , c tenui. Eofrudiu fefe fuffiunt Indi, ad capitis dolores c defluxiones, | n Refina abiegna, ! | | InipEM etiam colligitur liquor fiue refua , quam a- USE Dal- biegnam vocat, ex arboribus [pariis,que neque Pinus neque rd «Cuprefft dicipà [unt , fed Pino altioribus, & Cuprefi modo dixa. recs . In barum arborum cacumine veficule quadam ena- feuntur nunc magna, niic parue; quibus confratti guttatin ffillat liquor admivandus quem Tndidiligenter concbis exci. piemt fed tanto labore c moleflia , vt multiviri exiguam admodum quantitatem fingulu diebus cogant. —. Etvsvfuseff inomnibus ad qua Bal(amum conuenit: fiquidem vulueva optime curat , dolores ex materia frigida € flatulenta progenttos iitigat. Vtilisitem eff [L'omachi vi- tin ab humore frigido aut flatibus , fumpta ex: modico vino Albo, vtin Bal[amo edocuimus. | Wa j Refina Carthaginenfis, "o Nvwc etiam nobis mittit Carthagonoui orbis pro- Refina Car. wincia refinam. quandam. purifmam Cr odovatiffinam, RUPRCEEN vabiegna aut Terebinthina Veueta multo prefLantiorem, ii. cultazes, dens facultatibus feu. maioribus praditam., quàm fit. [cle- TE D difuná

N

o.

ET

€— um —

Picielt. Tabaco.

'Tabaco hi- ftoria.

E TABACO.

difima Terebintbina . Experientia docuit , vtiliter iniici neruorum, articulorum. pediümque vulneribus, C antiquis. viceribus : magno ettam. commodo , ea elota c Prep

anatrona fibi faciem oblinunt.

Tabaco. PrAwTA Tabacoantiquitisin vfu fuit Indis, H Hi- fo Hua prafertim notte accolis ad vulnera curanda, Paucos

nte anos in H ifpanias delata, magis ad ornandos bortos,

quam ob eis faculiates: nunc vero multo celebior eft ob jacultates, quam propter elegantiam, N o.M E N legitimam apud Indos eff Picielt : nam

Tabaco nem ab Hifpanis ili inditum , abinfula Qusena

eus nomini, vbiJrequentifiima nafcitur.

M AGN A altirudine a[uroit , Crinterdum malum Affyriam , quam Limonem vocat, equat caule vecto,multis pragrandibus ramis byachiato : folio mali Affyria fere , fed

ampliore, veluti Oxylapathi , coloreviridi dilutiore , &ali-

| quantulum bir[uto,vti tota planta efl . Florem fert infum- ——

"Tabaco nà- tales.

misratnis Cauipanule snodo,czdidum medio purpurafcen-

tem , quo decidente fuccedunt veluti capitula papaueris ni grisquibus continetur [emen valde exigusmscolore ex cin-

veo mgricante . Radix cra[fa eft c multifida , & lignofa, intus crocea C amara,qua facile cortice fuo delibratursuon | intelleximus tamen aliqua facultate praditam effe. Nascir v plerique Indie locis , bumidus prefers tim & vmbrofis , cv exculto leid, folo. Seritur omnitem- pore ; cim vero prodiit, à frigorepre[eruanda eff. c fecun- dum parietes plantanda ad eoruin ornatum : fiquidem toto. 4nuo viret, Citrurum modo. | ForrongvM dumtaxat eft vfus mim eorum de-. fectu quidam femine vtantur ) eaá, vt affeuari poffint; filo 3raietta mn vinbra [ufpenduntur c fi Jiccantur; deinde iis , attt

gg an aut in puluerem tritis vtuntut, 0o oos

CALI

OSSA TOR TWSNDENANOH EL MN

T Á B'A C*o, d$ . CALIDA C ficaeflin fecundo gradu : itaque ca]. facit,refoluit mundificat c aliquantulum ad[lringit,vt ex fequentibus facultatibus iudicare licebit. ForraA buius plante calefacta c impofita , pre[eni Tabaco f. in Cepbalea c Hemicrania funt remedium , ft morbus ex DE cattfa frigida aut flatibus ortus fit: fepius vero funt repeten.- da donec morbus tollatur : (tnt qui caput oleo fortem mali 4rantij prius anungant . Idem vemeditum rigidis ceruicibus fite Tetano vtile eft , c in totius corporis doloribus ab ca- dem cam[aoyti. — | Doremnrs dentium acau[afrigidamn modi finir, dente prius deter[o aliquo linteo eius fucco delibuto, c» pilu- la ex eius folio confecta dentiindita, Jed etiam, ne COrTUDIO ferpats probibet. | ' Pecromnrs vitis, tafiveteri efl bati cr fimilibus D ex frigido bumore ovtis vrorbis folioriim décottum ex AqA o 1 €» eclegma ex eit decotdo,viilia funt. Sevapi ex [accharo Do | €» foliorum cius decocto paratum, paucad, quantitate fum TM ptum, putres bumorespedori etcit. Aflbinaticis interdum ! fumus eorum ore exceptus opitulatur s (ed neceffarias eua t cuationes precedeve opus eL, fi moa ferripoffit. — | S v s cineribus calefacta folia, cv [ordida won eXctifris l cineribus , calidad, (epius impofita , ventriculo perfriciunis M bus Cr flatibus laboranti auxilio fant .Viridiafolia alij ma- Vid 1l "ibus oleoinundlis cenfringunt,C fic imponunt. Ventriculi € Lienisobflruclionibus fola pauxilloacetoiutrita dita, | alita vtilia [unt ; quibus deinde folia calefadta , aut lineds | pannus [ucco foliorum calenteintindlus y fuberimponuntur. n Foliorum defectu , puluis commum vuguento obflratliones i eperiente excipitur , C pars obsirudla , aut tumore affecta | diu inungitur. — | | Ix ptc mulieres valde commendant in puerorum, sadi. til "€ etiam grandiorum flomachi cruditatibus ; nam venti ud Mil pun | 2 in| ertorg. E

Qu -g

24

Nephritidi.

-

Vteti. fuffo* €ationi.

Li

Articulo- tum doior:.

Tabaco ale xiphárma- cum eft.

29 TABACÓ,

inferiore prius intimtto oleo lucernevum , foliis fub cines

ribus calefactis altero ventriculi vegton , altero tergori quá. ventriculum (pectat, pofitis,cas cocoquumt Cr aluum emol-.' liumt , fi quoties opus ertt renouentur. Latas C. tevetes vens tristineas expellit foliorum fuccus cum [accbaro coctus , c depuratus , pauca quantitate fumptus : vmlilico temen etiam imponendum folium tritum; e alum deinde cyflere eluendus. |

NrpetiniTECrs doloribus folia fab cineribus,vt an- t? P calefatta, e quam calide fieri poteft adpofita , magnum adferunt leuam£, idem remedium quoties opus erit vepeten- do. Commode etiam cly[Leribus incientur atque etiam jns mentationibus, c emplaftris admifcebuntur. A

I v fuffocatinibus vteri. folia probe calefadta,e vmlifiy co, vteríque regioni impofita , pre[ens adferunt vemedium :

e qud fi (vt fit interdum) animi deliquiur fub[equatur jfa-

mus illorum naribus obüciatte, ilico liberabitur: quod reme« diuin Indicis mulieribus adeo vulgare eff,vt ea de caufa Ta» bac folia diligenter ad[eruent C magn faciant . Sunt verà qui odorata ymbilico prius admouent, deinde folium. Maxt- me autem conferunt aut Tacamabaca, atit olet de Liquid-- aimbar,aut Bal[amum aut Cavafiayatt ex bis omnibus em plaffvum conflans, & in vmbilico affidue geflatum.

AnTricvLORvM doloribus (modo bumores Pet fü nt , vel [altem non uimium calidi) efficaci (ime folia calida adbibetur aut eorum [ucco pannus lmeus intinétus etenim binmores vefoluumt c» digerunt , ideóque etiam tumoribus | edematodis foliorum fucco calido prius elotis , vrl fie imponuntur.

PERNIONES fanare, fi fiter aut dole buins planté. .. foliis fricentur, deinde pedes & manus aqua calida cum je abluantur.experientia docuit. |

Vi ENENIS, pos perniciofi fimo, quo Cantiibales

fuas [agita

| l | |

À J

| | 1

T 1

) l |

TABACO, gis

fuas fagittasilinunt ,vefifere , paucis abbinc annis experti fent nounulli: nam ante, fublimatum vulneribus in [pergere . falebaut.Toxiciautem vires imffingere bac vatione [ciuerunt Hipan. — Bi .CoNTrertT vt quidam Canuibalesin fuis cymbis ad D.loaumem de portu diute nauis avent Indorit, atque etia; Hifpanorit fi quos veperiffent) telis fuis venenati; conficien- dorum cauja . Eo appellentes , Indos c» nomullos Hi ipanos conficiunt, plevo(que autem vulnerantzcitin ver (ublimato carevent, a quodam Indo dati funt,vt T abaci ftteeitm ex- preffum. [uis vulneribus imponevent , c» ipfa deinde folia trita: fedati [unt ilico dolores, c ea fymptomata que buinf- modi venena (ub(equi foleut, venentam [uperatum Vulnera deinde curata. Ex eo, foliis buius plate aduerus veuena vti ceptum e[F , Rexipfe Catholicus, eius vires experiri volens, camvulus infhoiwfrit in gutture c t0X1C0,q:0 Yenatores vtutitur, illi, ey paulo po[E fohorim Tabaci fucci fatis €ópiosetnPillari, c ipfafolia trita fupra vulnus ligari: libe- tatus eff canis non fime ounitum admiratione. EonEM modo venenatis peffiferird, carbunculis im: pofita cvaflas inducunt, deinde curationem adferunt : c ad &tus mor[nsd,virul-ntorii animaliti prafens funt vemedium. RrcrsNTIBV svulueribusimpofita;jiico fanguinem fiftunt eag, olutinant:quod fi matu[cula fint, vino prius e- luentur, Cr labiis vulnerum coniunctis y fuccus foliorum in- fpergenur, c ipfa folia trita fupra vulnus aligabuntur: po- fhidieveliquifque fabfequentibus diebus idem oydo feruabi- tur, victusá, ratio nece[faria. |

«UNA QAC UR NT NON AU tii : EE dltissoid Bein: ios ipei

Occafio ex. periendiTa- baciaducr- fus venena.

Carbüculis,

Recentibus vulneribus.

VETERAYlcera Gangrendfque fuccusinftilatus, c Gangtznis.

folia tritaimpo(ita detergent curante ad cicatricem per- ducunt , purgato videlicet prius corpore ex medici onfilio, e mifionz etiam (anguints , fi neceffavia fit, fatta : deiude eb[eruata qua conuenit victus ratione.

RUE Ponne

22 TABACO.

Animalum . Pomnmno non modo in bominibus eiufntodi vlcera cu-

vlceribus.

abaci fa- mus Indis fiequens,

vae, ed etiam in animalibus ipa experientia docuit : nam per vuiuer[am Indiam frequentia vlcera vaccas, boues , alia animalia infeflant , qua facile ob regionis bumiditatem. — | extremam putre(cunt C vermibus (catent: quibus folebant — | iufpergere (ublumatum , eelioribus vemedtis deffituti: fed. | cum inagno ifHic veneat , plerique quod vlceribus in[per- gebatur.pluvis confLabat; quam animal quod curabatur a flanari poti[fet : Itaque T abaci facultates in bominibus experti, illius etiam v(um ad putrida, forida, vermibi[que fcatentia animalium vlceratran[iulevunt,atque adco com- pevezunt , fuccum eis inflilletum. , non modo vermes neca- ve, [ed etiam vlcera mundare , deinde ad cicatricem perdu cere : prodeft etiam unnentorum extlcerationibus, ideoque. Indi Tabacipuluerem femper arcumfevunt.

Q vzNDA wu nonnarivlcere laborantem, e quo fa- qiesmanalat , uon [ine contacii fufbicione: mico confilio im- ffillauit foliori Y abaci fuccum;a fecunda it f'llatione muliá vermes exciderunt, deiadepaciores, & poft aliquot dies [a- nati eft vlcus,fed qua ero[a evant,nonveftituta.llius etiam foliis impetigines, c capitis fcabies vtiliterconfricantur,

H 4 c eff celebrata illa Yndicis facerdotibus planta, qua vti folebant ad vefpon(a danda... Etenim apud Indos soris ||

- erat Sacerdotes de bellorum euentu, alfa, magin motneti

negotiis confelere.Con[ultus facerdossifhus planta folia fic-. ca vrebat., C eorum fumum tubulo [eu cannula quadam in osexcipiebat , deiude quaft in extefin quandam vaptus, cadebat ,oxam motu priuatus ; ficd, permianebat aliquam. diu.Difcu[fa eus fumifacultate,ad fe vedibat, veferebátque negotium cum demone conttliffe , c vefpon[a dabat ambiz.— gua, vtvtcumque euentus [uccederent,llis facile perfuade- tret, fic fe pradixiffe: eod, modo barbarosillos bomimes mifc- Ye decipiebant. i eR AS

oC M 8 PORNO ui B

; «si ac. x IA ECT dere RREMNS. eot n reos

TÁÀÁBACO, 23 C TER VM vulgus etiam Indortim eum fusum per os C nares vecipit animtgratia cim in[omuta videre inter- dum , c extra [e quafi rapi volunt, C? etum de [norum ne- gotiorum etentuyex tn[omniis qua illis apparuevint pronun- eatur. A r non eft recens, plantas qua[dasa inueniri qua man- ducate , aut intro affumpta , vanas (becies c imagines ob- - ner[arifaciant. Siquidem Dtofc. cap. de Solano manico, eui Solanum furiofo , eius vadicem drachma pendere ex vino potam , f, "fam cere fpecies vanas ymaginesq, noniriucundas obtter[ari [cri- bit , fed duplicatum esus modum ad tres v(que dies , mentis alienationem afferre, quadruplicatum mterimere. Anifutn. Anifam, fi quis dormiturgs edat, fowmia excitari tecunda c [nauia: contra Raphani efu , gratta C turbulenta . C fic de pleri(- Raphanus. qe aliis. DR GaARG1As abortavefert Baugueplante (uccim aliis Bangue. admixtum mentis alienatione facere, infomnia excitare, é omni (olicitudine liberare, veluti eium Opitiun,quod O- Opium. vientalibus Indis admodum famliave eft. Sic ev noflri Indi , oneribus ferendis aut altis labori- bus defatigati, Tabac fumum bauriint C ilico,quaft men- te alienati.corruuntsexcitati vero,refocilatos eo fomno, c yiresvecuperatas fentumt Eorum exemplum [ecuti Actbio- | pes pro mancipiis eà deducti , uini frequenter eum bau- li viunt;quo fit,vt eorum domnm egrocit eos caffigent, cf illo- | vum Tabaco exurant , quoilis anfam auferant faepius illo | tendi. | | |

—Ó ——

Vsvs eff etiam Tabaa apud Indos , famis fitisdy fe- pille fa. — dade gratia hoc modo. Concbylia quedam cocblearum fly- DEPO

| ,iatilium vrunt , deinde attevumt calcu inodo ; butws c fo- T liorum Tabaci equas partes [umunt, manduntq, , donec ex — | vtrifquema[[a. quedam fiat , quam in pilulas pio maiores . eonfingunt , atque in vmbra ficcant , C in v [num veponumt. by Fadturi

———— — ———— ' 'OC

Petum.

Nicotiana. Herba Re- gina. Herba fan. €ta. Perebece- nuc. Petum hi- ftoria.

Petum pe- nera duo.

24 TABA CO. Facturiiter per deferta, vli neque cibusn, neque potumin- uentuvos (e putant, eas pilulas [ecum deferunt, ex is vnam inter labrum inferius c dentes veponeutes , eius liquorem affidue forbent , ea abfimpta aliam veponunt , atqueitem.— | aliam, donee pereovinationem ab[oluant , triduanaminter- — duin, attt quatviduanam ; atque ea vationetoto eotemipore neque famem [ibi moleflam efe neque fitim afferunt: cuius caufam effe puto, quod [orbentes affidue pilulas illas, etiam humores pituitofos à cerebro elicittt,qui deglutiti c» in ven- mriculum demiffi naturalem eus calorem bumettunt , fed ab eo tandem ab[umuntur, aliorum ciborum defediu.: vt in multis animalibus obferuare licet, qua tota bieme in fuis la- tibulis fe continent [ine alicuius alimenti copia , quia calor naturalis occupatus eff in pinguedine ab[umenda , quam a- ffatis tempore collecerunt, MN H c funt qua de celeberrima bac plantaTabato , e- A " : $9. . stique facultatibus colligere potui. | BRASiLIANITS,dQquibus femen primüm in Lufitanism de- latum hec planta dicitur Petum; Galli, quód D.loannes Nicotius,R.e- gius aliquando in Lufitania Oraror , eius femen primus ad Reginam matrem detulerit, illiusque facultates docuerit, Nicotianam & Per- bam Reginz nominatunt. Alij, Herbam fanétam,ob infignes eius vit- - tutes,nuncuparunt.O uiedus lib. Hift.xj. cap.v, in Hi paniclainfula, — vbicopiosé tum temporis nafcebatur, Perebecenuc vocari tradit: mihi cum Hyof(cyami nigri defcriptione plurimum conuenire videtur. Es r veró eaplantatrium aut quatuorcubitorum altitidine, in terdum amplior, multis alis ctaffisque ramis concaua, folia numero- fa, ampla,denfa feu carnofa; pinguia, graui odore,feruido & acri gu- ftu, Flos extremis ramis nafcitur copiotus, ex albo purpurafcens,ob- longus & tubzin modum concauus,extrema partelatus & penrago- nus,cuius colorfrigoribus magis intendi folet. Huic fucccdunt filiquze Digitalifere fimiles,(emine plenz ex rufo nigricaute, pufillo, Papaue- ris multo minore. wee E1 v s duo funt genera. Nam vnum amplo latoque eft folio ,in-

-terdum cubitali longitudine, pedalique latitudine fine pediculo,cau -

lem ample&ente.Id altiusaffurgit, & flos ordine perramulorum lon- — gitudinem illi nafcitur,dilutior aliquantulum. Alterum paulo minore.

. eft folio,Solano , quod Bellam donam vulgó vocant, fimili; fed acu-

core, longoQque pediculo ramis inharens : flores huic veluti pervme bellas nafcuntur faturatiores aliquanto, Vtriufque radix lgnofa eft & multifida. :

FioRBET

oH 8 ORSOHe NAR AL ti

PETVM LATIFOLIVM. Pr tee

c d» oils Hp S (Is DE (Se :

dw « Tua tum

PETVM AÁÀNGVSTIPFOLIVM.

74€:

[d c . Er té 3

«e

)

N

UTI Om.

TV

AM u—— omn / .

vitet unen Aa ib

HERBA IOANNIS INFANTIS, 27 FronrEr calidioribusregionibus lunio & Iulio, femen Septem- bri maturefcit(vidi in Lufitania tota hieme florentem) at bic à men - fe Augufto in hiemem vfque floret, & fubinde femen profert, deinde primo g-lu flacceícit, peritque tota;neque hieme afferuari poteft, nifi admodum ditficulter, vel in fi&ilibus aut capfis ligneis. NAscirvA omni folo, & femel fata, femenQue ad maturita- tem perducens,feipfam deindeferit,nec opus habet alia fationc. Sita- men ferenda eric, Augufto aut Septembri id fiat, quoniam femen exi-

guum diuriffime fub terra latet antequàm germinet : & Marzio aut.

Vere (ata, primum Augufto gerniinat.

A » v D nos diligenter colitür , nontam ornatus gratia, quàm ob infignes facultates , przfertm à nobilibus quibufdam matronis rei herbaria ftudiofis,quz foliiseius recentibus aut in vmbra ficcatis, & füillaticioillorum liquore vitreis organis extracto , frequenter vtuntur ad vlcetaantiqua,putrida, maligna, gangranas, fcabiem impetigines, lichenes,oculorum nebulas,felici cum fucceffu; multisque miferis ru- fticisauxilio funt.

Svxwr quiciusfolia fingulisdiebus mane àieiun's mandi iubent, vt podagraliberétur, quoniam multam pituitam in os attrahat,eam - Quein partes inferiores defluere prohibeat.

CAROLY s Stephanus in praedio ruftico Gallico lib.2.cap.76. experientia comprobatum elfe fcribit, eius folia ftrumis vtilitet illini, eiusque ftillaticium liquorem afthmatici: auxilio effe. In fümma,Pa - nacca quzdam eft ad ornis generis morbos,

ALILYD eiusgenus,per omnia minus, folio rotundiote, nec hir- fato pinguíue, licet fucculento,flore minore, & per extrernum rotun- do,pallefcéte, ante viginti annos Europz ingotuit,Dodon.Hyofcya- mum luteum nuncupauit. Ad pleraque conferre etiam exiftimatur, verüm fuperiore longe imbecillius. e

HerbaloannisInfantis,

Hrc pratermittenda non videtur ea planta qua vfi

funt d qui Hifpaniam nouam nobis aperuerunt, in curandis

vulieribus . Cuius v(um primus ostendit Indus quidam Hi-

- fpani famulus , nomine Ioannis Infantis , à quo bec planta denominataeft. — :

ExticvA eff planta ,folis Oxalida , aliquantulum

yillofis, fiue bifpidis. " Viniprs preman[a aut trita, vulueribusá, impofi- ta, [anguinem fiflit,ead, conglutinat. Neruorum alizeumq,

partum valnera digerit, c mundat,c» demum ad ctcatri-

cem perducit . Tifde viribus pollet ficca in pollineza vedadta. . Radicesvenenisaduerfantes. —

Ex Charcit proumcia Perüana , vadices quadam ad-

Ae : uebuatur

Natale:

Facultates,

Petum ter- uum,

Herba 1oan- nis Inf.nus,

Eius hifto- ria.

Faculta:es,

Radix vene- nis tefiftens.

28 €VAYACAN,

uebuntur Iridis radicibus valde fimiles , fed minores, e fi- culnei foli) odore. : |

Conusyer- — Haus PANI Indias inbabitantes Contrayerua 49- Wa,

pellant, quafi dicas alexipharmakum quoniam earum pul-. tis ex albovino [umptus , aduer[us omne venenum , cuiu- cumque tanoem fit generi , pre[entifumum eft remedium, (vno fublimato excepto , quod fola lattis potione extingui- tr ) vonitione illud reücere faciens , aut. per fadoreseua- €uans. Sed c amatoria poctila,eo puluere baufto,reiici fe-. runt. Ventris etiam animalia pellit.

Temp — ' GvsSTAT A radix , aromaticum quiddam fepitcum

sacntunie.

acrimonia coniunétum quare calida videtur fecundo gradu., | | Guayacan. rice T'R1A ex Occidentali India deferuntur bodie toto or- be celebratifima,quorum in Medicina facultates adeo infi- gnes reperta [unt,vt numquam auditum [it, tam incurabi- les morbos vllis altis medicamentis fanatos fuiffe; sempe,Li- gnum quod Guayacum vocat, Radix China, Sargaparilla., De China ,que à Lufitanis ex India Orientali adferri pu-. tatur , fuayoco dicemus , Aufpicabimur itaque à GuayACO, veluti primo medicameto ex Indiis delato, c omnium opti- no , vt ip[a experientia, c inultarum annorum v(ucom- probatum eft.

€uyaa — GVAYACAN d noslris limum Indicum dictum,

Lue

abundanter nafcitur in Infula S. Dominici, que fuitprima. noui orbis ab Hifpanis occupata: cuius vfus primi bac va-

tione nobis innotuit.

"ue o— Maenrs doloribus morbi Gallici(quem ab Indamtu-. T

lieve nactus erat ) Hifpanus quidam torquebatur , eius fe

mulus idus jin ea prouincia Medicum apens,aquam Gua- —

Jti illi propinauit , qua non [olura magnu illi cruciatibus, liberatit , [ed pristina [anitatieum reslttuit : eius exemplo, —

|ogurimi alij Hifpani fimili morbo fec , curati funt. Eius. "des. Ade. | stb

) SAX 4

|

Hb UPON A

b

&vAYACAN. | 29 sorbi citra Hifpali fLatim euulgata efP, ab is quiex eainfu- larediecunt;binc per totam Hi[pantam, C inde per vitiuer- (um orbem , quem bac [cabies occuparat. Et certe in boc aorbo curando , nullum eft medicamentum eo prastantius aut certius: nam fi,vt decet. procedat curatiosct" (uo tepore ifta aqua propinetur , certiffamtm eft , ei morbo [anitatem perfectam adferri; nec vecidittam eum pati qui talumorbo laborabat , modo in idem conum non fe protioluat denus. Sicá; Deovifum efE,vt vude manatát morbus , inde adfer-

retur vemedii: nam ex Occidentali India prmium buc per- lata eft eius morbi origo, pra[ertum autem ex infula S.Do- minici,vbi bic morbus adeo familiaris eft , veluti nobis funt papule feu morbilli,neque etus contagium magnopere quif- quam veformidat.In bic autem modum propagatü fertur. AuN o falutis bumana 1439.€0 bello quod Neapoli geftum eff à Rege Catbolico aduerfits Gallis Regem Caro- lum cogiomine magno Capite , Cbriffophorus Colonus , ex primailla profectione , quam nou orbis couquirendi caufa fuceperat redit : & inuentie S. Dominic aliisg, in ulis, in- de Neapolim (vbi tum Rex Catbolicus erat pace cum Galle fatta) viros C imulieres deduxit . Commeantibus vltro ci- troá, exercitibus , Hifpani primm cum Indiis mulieribus, c Indi cum Hifpanis con[uetudinem babuerunt : demmdein Itlos & Germanos ferpfit boc malum;postrem etiam ad. Gallos, c fic per vniuer um orbem. | IxrTto diuerfa nomina [ortitum eft. Hiffani existi- mates 4 Galli contagium veut[fe morbum Gallum nun- cuparunts Galli contra, Neapoli fe con[ecutos effe putantes, Neapolitanum vocaruntyGerman, ex Hifpanorum contu- bermo banc [cabiem ad fé manaff videntes , Svabiem Hi Jpanicam appellarunt; alu Serpiginem Indicam eam, ve- viffimo nomine, ciim inde prima fit buius mali origo . Inter. primarios anien eitis attis Medicos , varia opiniones fue- AE | runt de

Lues vene- " Ica Europam inuadit,

Morbus Cal- licus.

bus |, Neapolita- nus. — Bp His fpanica.« ;

Ser pigo lag

Medicorum difceptatio de ocipine morbi Gal- lici

3o | "GVAYACAN: vunt de buius wtorbi caufa c» origine. Nonnulli ex cibis coy vuptis, fuccumá, melancholicum c aduftum generantibus, quibus in [umma verum inopia exercitus ve[ci (olet , quales fant planta filueferes , oleva , vadices, ceroafinina, equina, eriginem [umpfiffe exifrimabant . AI fiderum Saturni c Martis conitinclionibus acceptum ferebant ; eamá, ob cau-

j

|

2 fam varianominaindiderunt: vti Lepra, Lichenum, Men-

Guayacan.

Lignum 1n:

dicum,

€usvaca& hiftoria.

Gvayacin genus alte- ium,

pigeum fun.

tagra, Sphaceli, Elephantiafis: c cim certam morbi quac. litatem a(fequi non ;poffent (nouam morbum effe icnoran- tes ) ad predictorum morboriü à veteribus defcriptorum e- nus aliquod veducere conabantur. |

CoerEnvMrt adinffitutumreuertamur, Guaya- can nemen eft Indicum , fed per vuiuer[um orbem cogti- ttim , tametfi etiam à uonnullis Lignum Indicum zun- cupetur. !

D £ boc ligno multi multa [cripfere , ait Ebenum effe

dicentes, aut Buxi[peciem, aut aliis nominibus appellantes. —

Sed vt nouum arboris genus off , nec in bis vegiombus , aut vllis aliis toto orbe Veteribus de[cripto con[pectum , fedin nuper inuentis folummodo ; fic nob noua erit. arbor : vt vt fit, magna eft Vicis magnitudine ramofa,matrice magna, nigricantematerie quam Ebenuim duriore: cortice craffo, gummofo feu pinguis co ,cim ficum eft lignum. facile deci- dente : foliis exiguis & duris , flore luteo,quem (ub[equitur fructus votundus,folidus, femina in fe cotinens MeJpili modo. Frequensin infula [anti Dominic. A L1 v p eius genusinin[ula S. Ioannis dé portu ditis. te, buic viaima, poflea reperti eft , fuperiori feve fimile , fed minus onmino, C propemodum [ine matrice , odoratius

| J |

i Jj

| |

|

! |

amavias fuperiore , quorelicto , buius nanc v[useff 5 e ob.

mirandos effectus Lignum fan&tum numctipatur , nec abs ve, quandoquidem ( ipfa experientia te[Fe ) altero pra- flent eft : attamen vtrique facultates fut infignes in

au Won ee etrande

|

|

COCHIN URBINO A GIUM

€ VAYACAN. 31 virado morbo Gallico , atque adeo vtrin[que coniin&im aut feparatum propinatur aqua,cum ad morbiiam di&um, tim ad alios plerosque bac ratione.

Licwrmnutim concifi aut eus [cobis vicis duode-

: VE MES V AME " i : c eim. , corticis eiufdem ligi contufivncie dueia tribus aqua

fextariis macerantur fuglilà nouo aliquantulum capauio:-, viginti quatuor borarum (patto x fiti bene obturato, lento e Inculentoigne coquantur, ad duorum aqua festariorum. con[umptioneur . quod inde colligi poterit , fi dum primum aque fextarum infandis, bacillo aqua altitudinem metia- tis. Cocla aqua ryfrigeratim, colatur, c ficli nouo affer- uatur.Statim [upraidei lignum, quod decoctum fuit,tuij- ciantur. denuo quattuor alij aqua fextari, coquantárque ad vnius con[umptionem : coletiti bec aqua, C [eorfum ad[er- seit. Sumiuur Autem boc modo.

Guavaci da. octum.

IN FIRMVS, pteato corpcre ex medici con[ilio, cti- Decc&ti vías

liculum delgit apricum , quo neque frigus neque aér pene- tare potes. Lechum gre ffue, diluculo, aque prioris calida yicias decem fumat , c egregieoperiatur vt [udare poffit Gaara borarum fpatio : deinde (udore abflerfo, imdufium calefaitinn uduat atque linteamina mutet: quatuor dein- de post boris, pa[[uilli dabumtur c amygdala , pani[os if- £otfus, neque ajfluenter , neque parce C de aquia fecunda. bibet quantum [fatis erit,etizinterdin. Octo boris poftquam. comederit,ex priore aqua calente denuo vncias decem bau- viet; [udabit we duabus boris, c à [udove,vti fuperius man dabitur: vna po[t fudovem bora, de ifdezm paffis, amygdalis, C pane bi[cotio cenalit , C ex aqua fecunda bibet. Ser- nabitur bic ordo quindecim. diebus prioribus , mifi vives i- enum collabantur , quia eo cafu , etiam preter. fupradicta, pilus gallinaceus affus ei concedetur . Ip minus vobuflis, quiextrenam illam yitus rationem ferre non poffunt, no- tei dies [ufficient, quipus elapfis, pullus exiguas a[fus funi- Eo "op a pum ET liteg

TUER EE EET UNE EATER TERRE m Tm

—— OQ ÓÓ

44 0 6VAYACAN.. E | lster concedetur . Si vero eger ade tenui efl valetudine, d | pradickam ifla victusratinem nullo modo ferre poffit, ab initio pullus gallinaceus exiguus ills dabitur, cibi quatitatem fenfim augendo . Elapfis quindecim. diebus , decimo fexto purgabitur decem dracbmis pulpa caffie fifHula per cribrum tranfiniffe,aut alio fimilumedicamgnto, C» eo die tenuiovem ^ aquai, fiue fecunda decoctionis bibet . Decimofeptimo die | ad priorem ordin£ redibit, [umetá, mane C veperi aquam |

prioris decoctionis, fudabit , eademá, vickus ratione vtettir, |

nifi quod pulliloco , dimidiam galümam affam edere poterit, |

€ fub finem dista, aliquantulum plus , eamq, victus vatios |

nem in vigefimum v(que diem producet , quo tempore per cubiculum veflitus , c bene amictus deambulare poterit,

Q uibus elapfis dentio purgabitur, C per alios quadraginta

dizs aquam bibet , felectiffumam victus vationem ob[eruan-

7 doinvebusnonnaturalibusmulieribus abslinendo, C vino,

| eius loco fimplicem eiufdem ligni aquam aut, fi eam fa- | ffidiet , aquamin qua anifum C foeniculum decocta fimt,

bibet,erítque cena fobria, c fine carnibus. |

H a c eff optima fumenda aqua Guayacivatio , qua |

multi defperati morbi curantur: atque ea aqua non eff pra

ffantius vllum remedium ad curadam luem veneream, ctu-

ufcumque tandem [it generis: vadicitus enim edm extirpat.. |

euyadf. | (CON VENIT Jfeffi hydropicis , asthmaticis, epilepti-

eukaes. . cis, morbis ve[ica c venum, doloribus unéEurarum , omni- —

; bus morbis ab. bumoribus frigidis c flatibus procedentibus, c diuturnis,quibus inutilia [uerunt ordinaria medicamen | ta , prefevtim [i morbum Gallicum fubfequantur. |

Cuwadg. D LERIQV Ebor litro varia tnedicamenta facimt,

yaf mem : Cos di npum. — Crinter illa ferapitm , quod (ane admodum efficax eff : at mo iudicio buius lign vfum nemo vtiliorem experitur, |

quam fuperius defcripta vatione , fine vllius alterius medi-

gaimenti adimixtione, Dentesetium confirmat , c dealbat,

| : e Wifapiss

COGNO! HFRCORSNUONAAREL ALIAE

; : . CHINA fi fapióis ea. colluantur . Calidum. c ficcum estin fecundo radi. |

No x incommode? huc referenda videtur arbor , cüius 'Theuetus lib.Singularium cap. jo.memunit, Brafilianis Hyuowrabé,id eft,res rará nuncupata. » ,

À &. B O n: eft procera,cortice externa párte aryenteo, interna füb- tubro, & cüm recens à ligno detrahitur, la&eó humorem re(udante, guftu fAlis,fed ad glycyrrhizz faporem accedente: fructum ferc pru - no mediocris máàgnitudinis xqualem,auri puriffimi colore,nucleuni continentem exigaum, fed fuauem admodum & tenellum, zgrisque valde expetitum .Lllud vero prope incredibile , quód ait alternis 1o-

Iummodoquindecim annis fructiferam efle, & eum qui arborem de: monltrabat, tcr aut quater dumtaxat fructum in vitaediffe. MIA A facultate przditus eft eius arboriscortex, & Guavaco non inferiorputarur,ideoque à Chriftianis iftic degenubus eitisloco vfur- - patur. ZUM Et v s veró vrendi ratio hzceft : Coricis minutim concif(i cettá quarttitas in aqua decoquitur,trium autquatuor horarum fpatio,do - nec vini rubri dilutioris feu clareticolorem contrahat. Ex eo deco&to bibunt per quindecim aut viginti continuos dies , ob(eruaxa Igni diz- ta, ltisque venerez doloribus italiberantur . Verüm non modó vile eft hoc deco&um in mórbo Gallico , fed etiam in reliquis frigidis, pi- tuitofisque:znam humores extenuat & exíiccat , nec iniucundurn cft

palato. ; China. NEM 6 nmiretnr ,fi dixero ex Occidentali India Cbi- ham deferri , quandoquidem vulgo Lufitami ex Orientali India eam ad[erant. Nam cumex Hifpauianoua c Perg vir illustris Dominus Vrancifceus de Mendoga vedit ,ma- gnam quandam radicem. er. alias paruulas nbi ostendz- bat, C percontabatur an eas no[fem: China vadies effe, fed admodum recentes && integras ve[pondebam: tum le, Sa- je recentes funt, nam ipfe ea in Hip.tnia noua collegi, nec mireris istic Chinam nafci , fiquidem breui videbis etian inde Aromatum abundantiam deferri .14 facile mibi pér- Juafit , postquam vidi cum Rege conzcetire de. Aromattm copiain Hifpanias inducenda,qua iam ipfe in Hifpaniauo- sa fevere ccolere ceopiffet.Vidi Gingiberis atque China va- dices recentiffumas inde delata. — T.

E sr autém Ghina, Arundinis nsaiorii vAdici fuilir, A A e : modofaty

Hyuouráhé;

Hyuourahé hiftoria.

Hyüourahé cortex Gua» yacan vices fupplet. Preparandi & vtendirá- tio.

China Oc: cidentális;

Chinz hi- fto£ia;

34 C H.Í N'Á, z ;

siodo(asintus alba, interdum vubecens foris rubra Optima Jf vecens , ponderofa , folida , puguis , non cariofa , (apore infipida.

Chinz na- NaAsciTVR im China Orientalis Indie prouincia; | aes. —— Scythia atque Sencana finitima, maritimis lecisarundimis |

aut vluepalufivis modo. | | oc M Chine vías | Sox1v sradicis eff v[üs apud Indos, ad cutandos dif- | apudindos. ficiles morbos, aptid qosimagno in pretioe[f; Propinattr eius dquain diuturuis c acutismorbis febribus pra[fertim , ete- mim fidores prouocat, cutis vet evatia ulti [ananttr. Tri- ginta (unt circiter api,quàd Lufitaniprimum in bas vegio- nes eam tulerint , praclara de eius facultatibus pradican- tes aduer[us onis generis morbos, (ed maxime Luem vene- ream, in quanirabiles effectus praflitit.Eius autem paran- da bé eff ratio. | 43 Peeparandp RA procis Chmaminttim concife vncia fidilinono | Chincradio. imponitur, buic adfunduntur aqua tves fextarij maceratut viginti borarum fpatio : fictili cbturato , coquitur lento igne ex primis incenfis ad dimidias , quod ea vatne depreben- detttr quam in GuayBco edocti , frige[cit, colatur , atque in fictili noo a(fernatur loco aprico, att iuxtaignem , vt diu- tius imnaneat incorrupta. Aquz Chi- PvRGAT 0, vt decet » Corpore , collocatus eger loco nz fumende Africo , C* contieniente , 1eumnus dibe aque calide decem | modus — yvncies fumer , duas boras aut patilo diutius fudabit : [udore deinde abflev[o y indufunm é linteamina mundis , e ca-. | lefactis mmutabit , deindein lectulo duas aut tres horas per-. durabit, poflea vestitus, calide fein cubiculo continebit quà | ntque aer neque frigus permeabit , genio indulgens c lepi- dis collogittis fe oblectans . Circiter vndecimam , dimidium. | pullum cocum , ut. gallia quartam partem cum pauco | fele edet , viitio prandij cyatbo inculi epoto : pro bellarms (aries cotoneori adponentur: potus erit fimilisaqua,quam.— s fenus

| C HIN Á. á$ deiumus (umpfit , quia decocti tantummodo vnum geri eff. A [umpto iu[culo , vas arillis emundatat , aut pruna paffa fine officulis, C panis bene cocti rufa , PifcoGi mte itio prandü edere poterit. Siinterdiu bibere volet , eadem aqua eum conferta aliqua propinezur . O clo poff prandiusa boris leckuni deno ingrediatur , alias decem qua vncias quam calide poterit bibat duas boras (udet , (udore detevfo, indu- fium et lintea calefacka mutet, poft boram canet cóferuam aliquam, aut vas paa, aut amygdala , e aliquantulum bifcocli : deeadem aqua bibat , poftremo cotomeorum carne | vefcatur , potu deinde abfHneat . Hec victus vatio triginta continuis diebus ob[eruanda, nulla alia purgatione adhibita; fed pev cubiculum calidum obambulans c fefe oblectans, ab omnibus abflineat qua ilum offendere poffunt. Pargatio» ne a[oluta, bona victus vatio ferudda efl quadraginta con ttrttis diebüs, vinog, ab[linendum c mulieribus : potws erit Chis fuperioris, decocle (i exiccatain vibra, vucia yna; ip tribus aqua [extariis denuo bullita ad dimidias. À n varij generis inorbos vtilis eft hac aqua, luem vene- ream cuiu[cumque genevis, vulnera c» vlcera antiqua, tu- | guores fcirrbofos difcutiens, azticulorum dolorem foluens,cr | qualemcumnquepodagram, fed coxendices praefertim curas. Inueteratos capitis dolores mitigat, Cr fLomachi : defluxto- mesomnes c Rbeumatifmos fiffit,bonum colorem conciliat, séberum foluit , c omnem bepatis antezmperiem emendat,

] ! zub) M CNN S RECCSY 0f un

x: E CNN T

Chinz fà- cultates.

ad quam valde celebratur . Pavalyfi c omnesmeruortm |

morbos (anat , atque ve[ica : entevocelis vtilis , quia bumo- rem vnde generantur, ab[umit : frigidis ommbus morbis c anelancholicis conuenit, ventriculum roborat, c» omnes fla- zus di[cutit. Fabribus diuturnissquotidianis C erraticis pro- deft, (udoris infigni prouocatione, qua etiam in pefeilentibus febribus vtilem quidam arbitrantur. S16 cAeft in fecundo gradu cum exigto calore, idque glam depreben--

A

Chinz témi- perament&t

M

86 CARGA-PARILLA, deprebendere licet ex eo , quod aqua , cum Guayaci j tum garge-parille calefacit , & fitim excitat , bec neque fitim ciet , neque caloris alicuius indicium velinquit . Nobile pro- culdubio medicamentum ,quodin predictis qnorbis adimo- dam ejfwcax expevtus fum. hi | D s China Orientali,quz fane aliter defcribitur à Garcia lib;r cap. -—

58.qui plura volet, cófulateius Aromatum hiftoriam; quam ante ali- quót annos Launam fecimus. ;

carca-parilla. dE gatga parl. ^ Pos Chinam ; carga-parilla, cuius vfus buic vili EGO Hpa- primiim ab binc circiter viginti auis imntotefcere cepit , ex «. Hifpania uoua buc tranflata eff, quoniam ca Yndis pro pra- fBFanii medicamento erat , ad multos vavió (que morbos. | crgepa. PLANT ATIHtisTAdicibus uitens duos cubitos aut eà rllzhifto- — e:5li55 longis, colore cinereo dilutiore, que terdum tam

d alte demittuntum, vt quiimtegyas eruere voletseiprofunda foffione opus fit : ramis nodofis c liguofis , qui facile defic- canti: flovéfne aut fruckum proferat,gnoramws,

crga pa-— IrrtAsultomeliorem cr efficaciorem nobis deinde pra-

"as HOD tHlr byonincia Honduras , à [uperiore differens ; quidillà

candidior eff, ad pallovem tendens, c graciliorsbac vero ci- QWerea, nigrior, atque cv affir. | X tage dele. .— D'ÉLIGITVR miror , recens, mon cariofa ; fractu

&uw. —— contumax, quad, affulatim frangitur , dy ponderofa : nam. —— qua canem [enfit, c dum frangitur puluerulenta eff inus — tilis exifumattur. | NY

Nomi | CYvM eam Hifpam primum viderunt , garca-parille —.—

ocaho. — momen indiderumt propter cognationem, quam cum noftra. caria-parilla (qua. (milax afpera eft) habet. Certe noftra-.—

tein expertus fum fimili facultate praditam, cum ea que ex

. Hifpania noua adfertur , ad quam magis accedit quam ad.

tam quein Honduras inuenitur . Guffuinfipidoeft, c» fime —

- Armonia, nec eius aqua, bordeacea fapidioref. — -—— 7

|» — Low e salia erat eius ytendavatio cim primiim in.

) 3 MD EM" 7"

ont None M

CARCA-PARILLA. 37 exedicinam recepta efl, quam nunc eff: tum emm Tndovim con(uetudo obferuabatur , quam in fuis morbis curandis v- fupe (olent , ad quos profligandos aaxima veperiebatur

efficacia. Verim noftri feculi delicia in cat (a fuevunt,vt eo-

dem quo Guayaci aqua modo nunc propinetur.

GancA-PARILL.felibra minuti conci[a aqua carm. prz-

smacerabatur deindein mortario diu tundebatur,donec om-

nino in iucaginem quadam ve[oluevetur, qam deinde co- vado.

labant, C exprimebant. Huius liquorisita expreffi [atis ca- pacem cyatbum calidum nane bauriebant, deinde [tragulis fefe tegebant , c duarum borarum patio [dabant . Quod fi interdin fitis eos vvocret , idem mucorillis potus erat. Sub nodem,alitin eus calentis cyathum bauriebant,atque tan- tundem temporis , vt mane [ndabant . Hic ordo triduo inte- guooberuabatur ,vt neque alitidederent aut biberent, pra- ter eum lentorein calidit expre[[o Gyarga-parille.Ea vatione praparatam ego iuitio plerique propinati, multosd, me- lius curaui, quam mune (anatur.Subfecuta eft alia eius pro- pinanda ratio, videlicet. OH

— Dy a vna cargeparilla, lota, confrada ev minutim conca , in nouam ficlile cum tribus aqua fextariis inttciun- tür co viginti quatuor borarum [patio maceranturzobtura- to fictili, coquuntur lento igne, e prunis incen fo, ad duorum fixtariovum con[umptionem , eadem ratione vt in Guayaco

- diximus: vefrigeratur colantur,C fictili vitrato vecondun-

tur . Eadem deinde carga. illo ipfo fictili aquapleno macera- tur, aliquantulum feruet, fiigida colatur ; & ficii vitrato Afferuatur.— *

^ PvncATVS, vtdecet,eger , C calido culsculofe

' eontinens ,mane decem vucias prioris carca-parille aque

2S $ wA /

bauriet;fudabit duas horas, fudore deter[o, indufium c tia- teamina mutabit , vt in Guayaci potione dictum eft . Idein

fab noctem, octo poft prandium boris (nam [ub vudecimam

€: prandes

fatio.

cedendo. — 0 ST SCREEN. 7l: 0s S M

3$ 7/005. CARCA-PAR ILLA, : prandebit) faciet: poff (udorem vuas paffas, amygdala , e panem bilcotum cenabit, c de fecunda aqua bibet. Quin- decim diebus bunc ordinem ob[eruabit, nifi umbecille fuerint vires , tunc eim conceditttr v[us carnium exigui pulli affi, fenfim quantitatem augendo . Leco fe continebit ad mini-.— mum nouem diebus prioribus , veliquis in cubiculo fedebit, aut deambulabit frigus c acrem fugiens . Decimoquinto: puigabitur lenialiquo medicaimento, atque etiam trigefimo: die, omnia ea obferuando que in Guayaci decocto (umendo enarrauimus . Sed eziam po[l trigefimum. diem bona victus vatione pev quadraginta dies vtetur , vinóque abffinebit c mulierum congveffu. Hec eft vulgaris aqua garge-parille fu- menda ratio,culus pzeparande modos focretiores etia exper- tus fum,quos bic recenfere non pigebit , ne quid eorum pra- ternittAmus,qua ad cargam-parillam pertinet, quandoqui- dem medicamentum eft , cuius v(us Qv facultates maxim celebrantur. bc DA. : lA M annus eff qtümtus decimus,quód Syruptim confeci, non todo in bac vrbe, fed tota Hifpania laudatiffimum , ad morbum Gallicum , atque alios proffigandos : nam neque calfacit nequeinflammat , Guayaci videlicet ficcitate tem- perata, e carga. parille calore mitigato: boc modo. —— gae. bn | GARGA-PARILLLAE vViie dus, Guayaci quatuor, PUE vtfupra ditum eflpraparata , Zicipba octodecim , pruna palfa virintiquatuor, vtraque officulis vepuraata, flori Bor.« vAginis femuncia , violarum tantundem , hordeimundi 4li- quot granain tribus aque [extariis lento gne coquuntur 4d. duorum. fextarirum con(umptionem colantur , & decem Vindiga. Uifitte decocti vnciis, vna [yrupi violati admifcetur . Calidus do. piane c vefperi forbendus datur, eodem fevuato ordine qui fupra dictus eft , fadovem etiam (fiprouocabitur) detergen- do. Conceditur abinitio efus pulli gallinacei exigui, c veli- qui cibi (upra enumerati, c» bibitur fimplex aqua qarge-pa- os | | D ville, qua

TS i 1 —— » "RT VER E

ROBARRXI NNI S UR 6a WES 011. Ou RENE TT CARGA-PARIILA. ELA — fille , quafit ex cius (emuncia in quatuor aqua fextariis co- $arst aqua Ga, ad vnius con[umptionem. Ea ratione curatur cin om- o ne genus morbi gallici , tum reliqui , quos aqua Gtayacis ' China, aut carge-parilla curari diximus. F ror tem alius Syrupus buitifmodi. gavga-parille octo catez tyra- yncie cofratla c cücife, in quatuar aqua (extariüs ad trum P? nr con[umptionem coquuntur, in co qui [upererit [extario, [ac- chari libra quatuor inüciuntur, fit, Syrupus , vt moris est. Eius Syrupi tres vncie mane,totiden nocte feumuntur pran- dium eflo cibis boni fucci , cena. fobria , potus & [umplia carga parille aqua. Eo vtatur donec ab[umprus fit,quotem- pore ad fua negotia peragenda egredi non vetabitur . Curat bic Syrupus plerofque ex morbis. [upra enumeratis , fme molestia. ' Ex eaetiam fit puluis m bunc anodum.,Neruo illo inte- «atc puluis. , riore feu matrice carga-parille exempto, eain exficcat, cono... tundunt, d» cribrant. Huius pulueris (purgato prius corpos — 7e) drachmam maneieiunus [umit, atque famplicem pradi- &am aquam haurit, idem nodha facit dormiturus , Cibus fit boni (ucci potus illa aqua fimplex , vino ab[lineat . Vtilus est bic puluis in lue venerea, alit[que morbis ab ea orimdis: nec sion fcabiem purulentam cr [aniofam,in manibus et pedibus mirifice (anat, bac ratione. PvRcaArvs ager,etiam (i neceffitas vrgeat) non Puluerisvióy purgatue, puluerem modo predicto umet, c [cabiei fubi- SEA: mati aquam vofacea fimpliciore dilutam , plumula illmet, deinde emplaftrum conueniens patio fericeo exten[um,om- nibus locis quibus illita fuerit ublimati aqua, inducet, Sin- gulis diebus repetetur , & quindecim. dierum [patio porfe- iffnà. curabitur , ita vt aliis inedicamentis nonopus fitz ab[levgit enirn, carnem generat , C ad cicatricem perducit. Ho p» re tem frequenseft aqua garga-parilla vus caca aque snodo predicto , vt in ommimorborum genere fumatur » [uie tequés, * E 6 4 in de»

Y

E

M —ÁÓÓ tá em , " ü UVP an apassicto-tisqi semp gis ere E e nu ide o REIR d ceti S

SROEISU INA fetch z oorr a

Ww

"M gr

E

» "m

4o GARCA-PARILLA, - in defluxionibus, flatibus ,vteríque morbis frwidis, fiue aliia quibucumque, inodà uon fint acuti, aut iis febris accefferits tdeóque non minore copia maltis locis afferuatur decoctum Quibusnon fHrnplex carga-parille, quam aqua vulgari.Certttm eff ta-.

bunranug Ps ditqui calida, bepatis profevtin , intemperie laborant, ves ^ — HOH Coüenlre : minit etenim eos excalfacit : fed ventri- | etllos fricidos fouet , C» flatus mirifice difcutit . Iud autem antimaduerteudum eft, bas tres aquas mon mifi. Autumno, Aut Vere propinandase|fe.. Calida eft c ficca in fecundo fere grada. gauerparl - N vC ex provincia Quito cepit inferri garca-paril- EY. OB2YA" [3| cobigs? nafcens vicinis vrbi Guayaquil locis , ad flumen Guayaquil | eA//deTn nominis maxim , quod ex suontibus Perüanis ie originem [umens , ab Oriente im Occidentem vergit , cr in Oceantimi (quem del Sur vocant)circa Portum vetere la- bittr: Gaancauilcas, vocanttr eius Yeginis incole, c e- | dentuli funt , quoniam pro more babent vt fila dentes exi- eant , quos fuis idolis offerant , dicentes optima quaque cis offerri debere, bourinem autznibilprafLantius nibil magis nece(farium dentibus babere, : VÁ : "Deep .o Etvs founinis aqua admodum [alubris , c» multos bus. — — mIOTbos care dicitur eam, ob catifamm, plufquam [excen- vi) tis iniliaribus ad eam concurritur ab Indis c ab H ifhanis, quimultotiesea aqua (e abluendo , c inAgnam eiu quati- tatem [apius bauriendo sane ,plvimum vrina excermunt, —— C valde [udant, c» confequenter morbis libezantur eodem. j feré nodo eius aqua vtentes, ficuti in balneis Lucefibus, Pu- teolanis, C fonte illo celebri apud Leodios fieri folet. «om Gua- — Sy NT qui putent ab. buus flumimis aqua (ar qam-pa- Vene rillz fzcultatesfuas mttuan . Ea eff colore ex cinereomigri-. (88 €, mairibusió, c crafftioribus vadicibus conflat, quam. £a qua ex Honduras adfeytur , atque interdum tamlongis, vt altizudiie bum ana fodiédum fit , antequam ertipoffint. ay ; Dvrrrx

Guancauil- Càs,

M

VMGPPSRICE SORS AONNIUR AUS

CARCA-PARILLA,. "1

. 0D v PLEX veroeim exbibeuda vatio aptid eos ob[ey- catss cxbi- uatur.Carca-parille vadices,quot opus erit, [umttes,neruo E D illo imteriore vepurgant, cortwem eum. [ificce fint vadices, —— | macerant donec olle(tat (virides maceratione non egent) jm" deinde minutim concidunt, C addita aqua contuudunt, vt | | fuccus extrabi poffit vi[cidus f smuccofue, cuius mane eain " quantitatem fumunt, quam vno baustu aut pluvibusbibere ; 5 1g poffunt; lectum deinde ingvefft , plimum [udant ; poftea : 18 anutatis linteis iis edunt, C corticis illius faccum bau k

riunt in prandio, in cana (que leuis erit) atque intexdius | | | deligendus eff tamen locus ab are c frigore liber. Hac va- | j tionc, C v(u conferuarum , nece[f[aviorümque aliquot fru- i Cum ficcatorum permiffo, octo aut nouem dieran fpatio, ^

!

omnibus morbis liberantur , quos carcaparilla curare folet: | [' valulum autem c vobuftis viribus eum effe oportet, qui bac d (uratione vtetur. — | l * ALTERA i conteniet quiimbecilliores funt,tec [u- carcm. exbi- l periorem, fine manifeflo vita difcrimine, ferre poffent. gar- ode eo E geparilleneruo [uo liberata, C vt fuperius,imacerata. fi fic- . ca fit deinde contz[e, quat uo vncie,pluvé[ue aut pauciores | (nam bic ntllus ponderis aut men[uva v[us ) im quatuor a- i que extariis ad dumidias decoquumtum , ex ea aqua quan- |i pum poffunt [emel att pluries bibunt , in leétulo deinde fe | | componunt ad fudoven prouocandimsquitemet[, adeo ve- I bemensuon fit,vt fuperior, copiofus tameneft : mutata ve- Mano I fle.pullum edunt,C cadem aqua(nam vao die codura ab- dd fumitur )cim in praudio,tim in cemaillis potus eff : ab aire

C frigore fibi cauent x repetitum per quindecim att viginti

dies boc tnedicamentum ,onmes morbos [anat,non fine ma-

gna omuium admiratione , preter febrem, aut morbos acu-

tos ,in quibus carge decoctum exhiberi mon (olet. Islic ge- 1^ E ue initio dieta , nequein media , neque fubfinem[efepur- canonex- — ||| gant;vtinos facinms(nam Qv inedici e medicamieta UNE chud. | | m ; | do cei - Pofitaidi- ]

p Ege R A

qarcz prae-

42 CARGA-PARILLÁA. | pofita illis defunt) fed mulievcularii dumtaxat operavtun- tur, qua llis buius decoctum pro arbitrio exhibent.

Irrv p yero obferuatione dignum eft in bac curatio- se,quàd folus radius cortex nero exempto in [a est.1deó-. que inne eorum. exemplum fecutus , folo cortice in bunc

iodum vti foleo. | dt | «A. :QvaATvoR corticis carce-parille lota yucias , n.

parandz ra- qttatuor aqua fextariis vigintiquatuor borarum fpatso ta-.

tio optima,

Catapotia €X Gatqa,

cero , deinde ad dimidias decoquo : quod fi calorem in egro. metuo , borde mundati dimidiam vnciam inter decoquens.— dum aducio,C in magno calore, vulgaris aque loco, citha-. vei fHlaticum liquorem cum bordeo fubflituo . Hac aqua temperatiffana eft , cv. admirandos eius effectus in multis - expertus fum, | | | O»pstRvANDVM ifemeflvt quatapoffit quan- titate eger banc aquam vti retulimus, bibat, fie vno bau- fln, fine pluribus , quiamagnam quantitatem bibendo plu fudabit , c citius certius, fanabitur . Itaque banc nouam feaienda garga-parilla vationen maxime vtilem fore puto, facilitif/aue dr óreuiore tempore crandos agros. T joie,

E:vs quz ad fluuium Guaiaquil & in Puna infula nafcitur car- €t parille mentionem facit Petrus Ciega parte prima. Chronici Pe- ruani, cap. $4. alterique nafcenu plerifque Indiz regionibus przferts meminit Item cap. (uperiore de illa ratione dentes in facrificiis offe- rendi. VR

Àrt:M addit Fragofus eius przparandz rationem , quz eft: Carcz pati'lz libra vna bislota,bene contufa, & minutim concifa,in O&o aqua fextariis toto triduo maceratur, deinde lento igne coqui- tur vfque ad integram fere confumptionem , hoc eft, vt acecabulum fen fcutella ciusdecoc&ti folum remaneat: garca ftatim exempta przlo , impon cür, fuccüfque exprimitur ad vncias quatuor aut. eo amplius, etiam fi ex eo qui fuperfuit deco&o quantitas augeti. debeat. Lent

igni imponitur,vbi fetuere coeperit,pulueris aloes optima vnecie duz, —.—

mytrhz fele&z,nucis pontice magnitudine, croci momentum (funt qui Ligni aloés pufillum addant capitis roborandi caufa) iniiciuncur & continué agitantur, donec amyli craffitiem countrahant : ex ea maf: fa catapotia formantur : Ex his duo fingulis decem prioribus diebus deuoranda dantur, & fingula reliquis viginti,fub horam vndecimari no&u.$i vero inueteratus fit morbus, & ager Ads er. EE de- | , ectn prie:

ai 9x MAR IQCUR * 2d a n og : " " hu: $08 T J

bivio secs coe di OC RNC E

SASSATPR AS. cem prioribus dicbus,bina fübfequentibus decer fingula reliquis fu- mi poterunt . Dimidia gallina élixa in aqua ( cui falis & croci mo- mentum, & aliquotcicetis grana iniecta fint) meridie datur edenda, reliqua parsin cana , Potus erit aqua gare fimplex . Surgant hora decima,cubirum eantante folis occaium . Iftis cata potiis grauiffimos

dolores , & brachiorum crurumqQue paralyíes curari experientia fe

confecutum (cribit, | Saffafras.

Lrcwr quoddam genus ex Florida naut orbis prouin- cla,qua 2 y. gradum altitudine polum babet , minc recens m Hifpaniam intiebitur , cutus onte pattcos amos notitiam Gallus quidam mibi dedit eius facultates mirum in modum pradicans, aduev[us varios morbos , vt ipfe & alij Galliex- perti erant, ab eus regionisincolis edocti. h

PROFLIGATIS ex ea regione Gallis , noffri Hi- fpani in fimiles morbos incidere ceperunt , ob prati fucci a7 limenta , aquavum crudavum potationem , c (ub dio dor- smittones : at À quibufdam quiveman[er.eut Gallis, de buius Ligni facultatibus moniti,eo vfi (unt, c (anitatire[Hituti.

DiciTrvn hec Arbor Indi Pauame , Galli ( quos imitati funt Hifpani ) ne(cio quam obcau[am, Saílaftas.

Anson efP magna , Pini mediocris magnitudine c forima(tametft minores inueniatur) vuico trunconudó; va- siis in cacumune expafis, vt Dinusvepurgata, cortice,quem integit tenttis cinerea quadam pellis , ex cinereo nigvicante, gustu aliquatulum acri, fed aromatico, nónibil ad feniculi faporem tendente odorato, ita vt pauca eius quatitas cubi- ulum (uo odore impleat: materie trunci c vamorum alba ad cinereum colorem tendente , non adeb ayematici [aporis, "C odokis,vti cortex: folio ficulneo tn tres angulos definente, Aouello vero folio pyrifolium emulante , [ed quod ve[ligia angulorum babeat , [emper virente , boc est , foliis nouellis femper eis qua decidunt (uccedentibus , colore viridi ob[cu- riore,odorato,prafertim fs ficcum fit : anflovem fructümue

- ferat incertum : vadiibus nunc evaffa nnno tenuibus , pra bus v arborum fetis

Pavame, : Saffaftas.- Pauame feti Saflaftas his ftoria.

| Natales.

Dele&us.

WTempeta mentum,

Facultates.

44 : SASSAF RAS. arborum magnitudine, letübus, (ed non adeo vti ligmm,per. fummos terra ce[pites expanfis,vt facile euellipofüint; quod fere commune eft omnibus arboribus Indicis (um referunt Hi[panicas avbores eo delatas, fPeriles fieri nifi ta fuperficie terra plantentur ) cortex vadiai firmius inberet cimereus, apfitifque arboris cortice magis aromaticus ,ideóque radicis. - decoctum odoratius c» prestantius est, c» ab Hifpanis isle

v(urpatur. | : jS cs LU NE

NaAscirym mnmaritimis,c locis temperatis, boc eff neque nimium ficcis, neque mum bumidis,vt in por- tubus S. Helena, GS. Mattbai : nam alibi per vuiuer[am Florida baud facile inuenias : iffic vero funt integra filue, qua ob (uamnfiumum quem [pirant odorem ab Bifpanis pri- sut eb venientibus , arborum. Canella effe existimaban- Ur, nec imimneritó,nam adeb odoratus eff. C acris buius av- boris, atque Canella cortex , c eofdem effectus prabet eius decocum, quos Canelle. | tS

OnunrvM optima el vadix., deinde ami , tertio truncus, fed cortex omnibus prefertur... |

AnBomRIiIS (C ramorum temperamentum calidum. C ficcumeft in fecundo gradu , cortex aliquanto calidior, ad initum tertij gradus tn calore C ficcitate accedes: qui-. bufdam calidus in fine primà , ficcus in tertio gradu.

. Liczr Corticis c Ligniv[us dumtaxatin medicina. receptus fit, Indi tamen vecentia folia trita,vulneribus im- ponunt, c ficca in alios medicos vfus (eruant. -

E 1v s decothum commendatur in omni morborum ge- nere , pre[ertim vero in obsiructiomibus , c partibus inter- qis voborandis s» ad tevtiauas C febres antiquas . Commode —.— €x faccbaro propinatuy defluxione laborantibus, aflhmate , pedlaris vitiis ex frigiditate prouementibus, C confequentem «doloribus nephriticis c venumjse quibus calculum eicit, e flatus difeutit, quam eiiam ob cau[am vterum.ad cüeeptio-

r

Vf 8 USRGNONNHL A

i SASSATRAS. &$ wem práparat, C menfes prouocat.Vounitus cobibet,conco- ionem itat alutmque (abducit. — — Ap id

Irrrvs fragmentum affidue geflave c odovari ma- sime prodeft aduev[us peffis contagia; prafertim non neglez i aliis vemediis . Denique obingentem [iccitatem c» mox deratum calorem , efl vemedium excellens ad onis generis defluxiones,quomam eas ab[(umit : fediis qui extenuati [uni € unbecilles, non conuenit. E

Dzscocrt ver feuaque praparanda bec eff vatio. Radicis cim fuo cortice affalatim. confracta vncia dimidia, in tribus aqua fextarus , fictilu nouo duodecim. boris mace- vatur : lentoigne ad duorum fextariorum con[umptionem decoquitur: colatur , c in ficlilivitrato ad[eruatum. Poft: modum fupra eadem feagmentastantundem aque fuperin-

funditur, decoquitur ad dimidi fextarà cofumptionem. Ea eit fecunda aqua, que ordinary potus loco erit. v LA

IrtLvp ver obferuandum eff.plus aut minus ligniin

decoctionem iuitci, viribus c temperamento egrorum con-

fideratis: etenim suinore quantitate , d minus coda propi- natur bac aqua , biliofis , quam pituitofis . Sed vulgariter quarta fextary pars aqua tepida fumitur mane demde fa- datur , C veftis mutatur yuec quifquam eor qui boc , medicamentum [unpferit lecto [e continere cogitur. Pran- dium fit media calla a[fa,cum aliquot vuis paftis c amy- gaalis, c» auellanis toflis: coma fit € confertis conenienti-

Decoái ra- tandi ratio.

bus morbo qui curatur potus fecunda aqua.Singulariexpe-

vimento didici boc decottuim, vt dixi , propinatum , vtilifsi-

mum iis fuiffe , quipedes c manus ex podagra fic contor-

. tos habebant,vris vtnonpoffent. Ad luem item venereani ton mimis vtile quam aqua Guayaci aut China. Liguifra-

- gmentum praman[um eo dente qui dolet, c iflic veten- tum,dolorem edat. —

Y

4q tlt

SA

* dc ratio alia,

Poano quitamexquiita vitu ratione vti nollent, ^30* pari-

Mollé.

Molle hi- ftotia,

Natales.

Molle hifto-

ftia alia.

Molle vinü.

Wacultates.

SASSAFRAS,

aquam [jimplicem bac ratione decoquant . Ligni affulattati confracti [emuncta;plífue aut minus, pro conditionibus iam. enumeratis , m tribus aqua. fextariis ad dumidias coquitur,

ea aqua diu vtenduim cumin prandio , tumia cena c in-

Ferdi. Qui vino abshnere nonnorumt;ea aqua diluere pote- THU, ete [aporis & odoris gratiam vino concilbit.

Donati (timus his diebus fragmento huius ligni à Francifco Zeri- nig Pharmacopola Bruxellenfi diligentiffimo , mihique amiciffimo, quod odore & faporefaeniculum quidem referebat, fed tameh guftá - tum,plantz iliius fiporem magis reddere videbatur, quz vulgo Dra- co,nonnullis Tharco dicitur,acetariis familiaris, & cortex eius rnultó magis.Lignuri cum fuo cortice adeó Tamarici fimile eft, vc nifi odo & taporobftarent , pra eo accipi poffit:cortex interiore parte qua li - fno adhzretnigricante, & lui, exteriore rugofa, & cx cinereo rube-

cente,

' Cazr Env M odor fertüiculi mihiin memoriam reuocat arbo- rem ia Peru nafcentem , Molle vocant, cuius ego pufillas duas plan- tàs,8 fetfiirieé nátas, vidi ante aliquot annos Machliniz in orto tplen- — didiffimo IlIiftris Viri Dn.Ioannis de Drancion , (ed qua tertio anno perierunt hiemis iniuria. x NILUM

ERANT autem ezaárbufcule trunto ( qtiia tenelle ) ex viridi ni- gricante, multis confperío veluti maculiscinereis folia pennata vt fra- xini,fed multo minora,ex vitidi nigricantia,ferrata & fub extremum angufliora,quz ab arbufculis réuulfala&eo fucco, eoque lenco & vi- fcido, & odorato manabant, & ipfa folia trita faeniculi odorem red- debant , guíftata adftringentis facultatis nonnilil habere videbantur, Fru&usex quo natz funt, piperis feré magnitudine, oleaginofus, pel- licula rubefcente tectus, tacemaum cohzrens, vt ex eiusicone, quam ad viuum depingi tum tempotiscurauimus , conípicerelicet : florem. ' duem babeat ignoramus fed quibufdam auctoribus minutus eft, vici fimilis. | ; :

H AE € arbor abundanter nafciturin conuallibus & locis planis Péruanz tegionis , vt referunt omnes qui Occidentalium Indiarum defcripribnem dederunt: fed. Petrus Ciega maxime , qui cius delcti - prionem hoc modo cap. 1 12. prima paruis Chronicidat. |

T o T o hoctra&u confpiciuntur magnz quzdam , & etiam pat - uz atbores,quas Molles appellantincole: folia habent minuta, odore feeniculi,coriice adeó commendato , vt eius decocto crurum dolores. & inflationes fumma cum vtilitate foueantur: ex ramulisfiunt den- ti(calpia voliffima, Ex huius ftu&u cum aqua deco&o , pro co&urz modo , fit aut vinum , (iue potio admodum bona, aut acetum , aut mel : tantoque in pretio apud Índos funt hz arbores , vc quibufdam jocis eas confecratas fuis Idolis habeant. Addanc nonnulli eius arbo-. tis foliorum decoctum , dolotibus ex frigida caufa ortis auxilioeffe, gummi veró eius , quod Mannz modo candidum cft , la&te diffolu tum., ealigiaem oculorum abftetgere.

[

Lignum

i3

X eA COP ONen in T RS T aci fF o LEM N "T ——Á— IRE CRT LAUD xum oett ARS. 15 T s JA ze 1 j

SCATTER;

M O LE, |. n

43 LIGNYM AROMATICYM;

^ Lienumaromaticum. |. p BrenwAnpDrINVs de Burgos Pbarmacopolá,vnà — j| Ligauma. Cl Stlpburemfr defcribendo mibioflendit Ligni cuimf- romaticum. dur frammentum , Ligio [aíéto fere fimile, cis cortiié —

odor C (apor adeo avomaticus c excelletseft ,vtmacis, — Aut nücem myristican longe [uperetyimo Canellam odoris — fuauitates piper acrismouia. E M. AG N A btriui ligni quantitasin monte quodam ca». fafuerat, e in nau feu Liburnicamrdelata , gnis [fruen-— dicau[a.Vnde per[picere licet, quam multe arbores, c alis. planta in noftris Indiis wneniuntur infigni facultatepradis — 4 te, quadoquidem ignis fHvuendigratia odorátis c avomas — | ticis arboribus vtuntur , quarum cortice in puluerem veda- £o; cot Cr veutrictilus voborari ,reliquad, membra foueri — | poffent, c Aromatum ex Maluccis infulis, Avabidque, cv — 4 Per[ide v[que petitorum,vices fupplere. Sed nos accu[andi — fuiussqui eas diligentius noninquimimus c inueffgamuss /— | quandoquidein [ponte siantibus locisd, incultis nafcuntur. —

j

7 Lignumadrenumaffediones & — . !

' * vrinz incommoda. - » i "imum né 2; Nozrs etiam mittit noua Hifpania Ligni quoddanti

phriticom. | genus craffuim c enode, materia Pyri, cutus vfus iam diu

receptus fait in bis regionibus ad venum vitia, c vrina dif.

ficultates cr incorimoda. Poffea expertum efLeius aquam

| ij lecoriá c Lienis obflructionibus wilém effe . Fit autein. - -

bacratone, ——— CRM

Amligi , L1eN v Maffalatim C minutim concifumin optima —.—

nephriici. — Ql» [ompidifftima aquafontana maceratiür, atque in eave-

| linquitur , doneé aqua a bibentibus abfumpta fit . Dimidia.

hora poft inieckum lgnum , aqua caruleum ciliiciorem (07 —-

lorem contrabit,qui fenfim intenditur pro temporis diutur- —

nitate , tametfi gnum candidum fit: caruleum idea dico,

/ . QuoMidm |

IO NES zT Le ———————

)

f uet a on Ade aoi c RNAÍÉ

LAPIS NEPHRITICVSs. 49 yuoniam adulteratur alio ligno frinili , quod aquam croceo olore inficit , ne quis fallatur. Hac aqua afridue vtuntur , ea vinum diluunt, & m- raliles experiuntur effectus , fine vlla bumortum commotto- 1e,neque enim opus ef alia viclus ratione quam temperata: fiquidem aqua fapor non magis mmutatur leniimectione, quam fi pura effet, c mbilin ca maceratum . Calidusu C ficcium e[E i primo gradus à | LapisNephriticus. ^^ | da LAPprs bic in Nephritide maxime laudatus exuoua Nephriticus Hifpama etiam defeytur. Praffio lapidi firnilis , qui ad viri- d dem colorem lacteo permixtum tendit, prefertur viridior.. pis.

E vM geffant varii formis effigiattm, vt antiquitus (o. Nephritici lebant Inds, «lios pifciuth forma, alios agitim capitibus alios 2055 varia pfirtacivoferis fümiles, nonnullos votundos [bberularum mo- do, atque oumes perforatos, quoniam Indi eos appenfos qe fLave folebant ; aduev [us Nephritidis , dut [Fomachn dolores, racuttates: in quibus morbis valde cotmedatur . Sed eus precipua laus eft ad Nephriticos dolores c ad calculum expellendum , e arenulas. | Stufrisc

-NositL 1s mibi notus,vuum babet, cut nullum alium coimparaudum yidignam eum brachio ge[Lans,tanta arenu- larum quantitate liberatur , vt, metuensne evnoceat tan- t4 eiecfio, interdum éum deponat, nullumd, amplius calcu- lim eiicit.Sed citm dolor eum presmit, denuo etin ge[lat, e flatim leuatur aut minuitur dolor multarum arenularum, atque etiam calculorum expulfione.Ea etiam occulta facul- tate praditus fL , vt ab é&ufmodi dolore praferuet geffatus; renum calovein mitigando. ks 179

Dvczrssa Bejar ter breui temporis intertallo Ne- phriticis doloribus afflicta , armillam ex eo lapide fibi confe- cit, quam perpetuo ge[Lat, ex eo tempore (quod decennium. fupevat) eo dolore numquam vexata 9 IB Hdir: 4 aisi afug | ÁArri

j* LAPIS TIBVRONY M.

À v 11 muli fenferunt idem leuamen, eámque ob cast» fam magioin pretio funt huiufmodi lapides, nec,vti initio, tam facile adquiri poffunt , quód. oli earum prouinciarum Reguli & Domini cos poffideant , necimmerità , cum tam admiranda fint illorum facultates.

BE Re Lapis Tiburonum. Tiburon pi- — Iw smarilIndico ferreis bamis copiunttr pi[ces Tibu- xu rones dictimaximisvalidiffimi, puanaciffimi, c truci a-

fpectu, qui cum lupis mavims affidue prolantur. Lapis Tibu- "onum. —

2 pluresinuemunu , valde albi, magni , poudevo[iá, (vtin- terdum duas libras pendant ) & quifacile abpradi poffunt. Fauhats, — Hvivs lapidis puluis vtiliffmus fertur Nephriticis, C aduerfus vrina diffcultates, C venum veficed, calculos, vt in Indis, Hifpanisa, experientia comprobauit.eum gusta- zum infipido effe enfha deprebendi , facultates nondum ex- . pertus fem. h

T15VRONY M meminerunt, quotquot Occidentalis Ihdiz hi - ftoriam defcripferupnt : fed intereos Gomarain hiftoria Mexicana,

miranda & vixcredibilia de Tiburone refert, & illi duplicetn détium . |

ordinem tribuit.

DrscRmi:s21rTideminHiftotiageneraliIndiarü cap.3 1.(quem fecutus eft Theuetus lib, Singulatium cap.71.) pifcern quendam Ma- naii nomine , cuius defcriptionem , quod pleraque cum Tiburonis hiftoria communia habeat(ne dicam eundem pifcem videri )hic fub- iunximus.

Manatipi- « MaNArt pifciseft noflro otbi incognitus vtri fimilis,duos tan-:

fcis. - tüm pedes rotundos quibus natat, ad humeros habens, & in fingulis | quatuor vrgues elephantinis fimiles , ab vmibilico ad caudam vfque gracilefcit:teverrimókft a'pe&u,capite bubalino,fed macilentiore ore,

mento vetó craffiore,ocuiis admodum exiguis pro corporis mole,que

interdum viginti pedum longitudine eft, decem craffitie:corio denfo,

le macerata Thynni carnem , fed fapidior eft , diuGiusque feruari po» ceft. Eius pinguedo optima,nec facile rancefcit: ea corium ipfius prz« parant ad calceos fibi faciendos. Inueniuntur in cius capite lapides - quidam ad calculum & nephritidem vtiles..— .— in "MM H 1€ piícisocciditur interea dum herbasin littore depafcitur,fed etiam Reübus capiuntur iuniores , Ea rationc paruum is: nue PE a c FOLE egulus

IN eorum capite term aut quaterni lapides ,inteydum.—

pilis quibufdam cinerei coloris obfito.Feminz pariunt vaccarum mo--

do,duoQue vbera habent,quibus catulos fuos la&tant. Eiuscaro qua- » q . * * . . B 5 n g

.drupedis potius qudm pifcis videtur;etenim recens vitulinam fapit,fa- -

ont c seis dl ,

t LAPIS CAYMAÁÀNVM, jt Regulus Caramatexi,quem 26. annisin lacu quodam dicto Guáyna- bo educauit,adeoque domitum euafilfe, & ferociam depofuifle,vt de mauu cibum capetet,& inclamato nomine Mato, quod Magnificuni fonat,lacum fuum egreffüm fuifle, & in des perreptafíe cibi (umen - di gratia, deinde ad lacum remeaffz ioterdumqQue homines & pueros €x vna parte lacus in aliam tranfuexiffe,nec illos merfiffe; ita vt Indis fummam voluptatem adferret.

LapisCaymanum. ——

Ex Nomine Dei , Carthagine , aliisQ, continentis oris, lapides interdum Adfevuntur calculis fluuiatilibus fiiles, quiim ventriculis pregrandium Lacertorum ( Caymanes Ltaeercay. — |j appellant )inuenivaur :ferociffimi funt,ingentiore;yt iuto 226. n grum bominem deglutire pofnt , multiplicidentitam ordi- nl ne ,adeó tnagni, vt trigintaduerum pedum longitudine in- | uenantur. Viustt ij magna ex parte in flaminum vipu,uon.- numquam in mari, ad flunorum ostia: pariunt oua iuter-

14, C" fuos catulos ifc excludunt , teffudinum more :ca-.— n" piuntur hamis ferreis , quia earum cutis pradura , omues rn iclus, etiain minotum tormentorum &neorum, Ve[butt. IN i

" Hos lapides colligunt 1ndi c Hifpani , atque adeo [ibi Vapidis Cay- | ferant , ad quavtanam tollendam vtile vemedium : fiqui- 302m fa- m." dem bini ex eis temporibus vtrimque alligati , in quartana- vum paroxy[mo illas tollere, aut carum calorem inanife[po infringere traduntur . Bis eum lapidem temporibus cuini[- n dam puelle qua quartana laborat adhibui , c certe febris " calorem nounibil vemififfe animaduerti , an vero febrem Ilii omnino tollet ,19:36:6. ; ACH | '" GOMAR A, Pettus Cieca, Auguftinus Carate,quiintegram India- n tum hiftoriam ,autex parte fcripferunt, huius generis Làcertorum l feu Crocodilorum meminerunt ; inter quos Petrus Cieca fub finem I capitis 2. eorum oua ,atqueetiam carnes vrgente fane cum aliis fe I ediffe afferit circa Pauamam , cüm eam tegionem primum béclipaí- . asscsinte d li .fent.Gomara cap. 197.ibidem occifum qui 100. pedes longitudine z- Ingens La. | "quaret,in cuius ventriculo multicalceulirepertifint. «—— MN Cir mal Ii [ "5 cas Lapis Sanguinalis. | à 115 gnitudo. L A 15 Sanguinalis ex notta Hifpania delatus, Lefpidis Lapis fan. nl : 4j coloris, (ed ob AL UR MCA ,. guinalis, || Nd genus eft, varij coloris, fed ob[curioris maculis, feu punctis | l ^93 vehe tm S IN.

d 2 — Exbs

distinctus (anguineis,

jà LAPIS SANGYVINALIS. Eusfacül. — E bi lapidibus Indi quadam cordium Toma moiin id ac partas conficiunt.

VALET adfluxum fanguinis vnm men[um, bz- morrboidum,vuluerum, ac oris, Lapidem aqua frigidai in- tincum ager dextra comprimit , C fubinde id facit. Sic ea un (n mostri vruntur.

- PrzRsvAsvMbabent Indiimo V firmiffim? credunt, fi hoc Lapide pars fangutne manans contingatur, [anguinem. fé ; idque verum elfe experientia probatum eft . Vtili eft etiain fefpenfus atit alligatus edem parti vnde [anguis e[- fürit , mod carnem contingat . Vidimus nonnullos bamor-

rboidum fluxu afflidos , remedium [enfiffe , anntdos ex boc lapide confectos in. digito continué gestando : nec non cz imenstriim fluxum fisti. rs rims "Árrvp lapidis geiius eff , quod rimas ininanuum [A pedü curans. pedum untturis à pituita Jalfa prouementes,curat: verim id dunitaxat auditu percepi. Armadillo. N v N c excontinenti babemus officulum cauda. pert- grinianimalis , quod velutitestis quibu[dam totus integi- Armadillo. ftf pedum tenus,cuius aratia Armadillo vocant Hifpani, ; quafi cataphrattum aut armatum dicas, Lufitani Encu-- Encuberta- bertado, Detipdo. .. BT pórtell magnitudine , ctà roftrum fi fimile babet, cauda oblonga,c cra[Ja, Lacerti modo . Sub terra viutt, vt. Talpase" terva fefe fuftentare creditur,quod foris nihil edes ve con[pictatur,— facultates, 12 OMNES facultas confit in cauda ofticulo ,. cuitisim - " tenui fimum puluerem vedadti pilula, cotifedta magnitudine | capitis acicule , atque aum indita , dolorem eius fedare , c tinmtum etiam , cum exigua j fuvditate coniunctum , curas ge traditur. Certo dolorem SA lisa cmo com Pici dp et. | : SE H vivs

^f 8 USUAL REUQZ t 37

ARMADILLO, - j?

"aque Sens

; CAPAS rs

A

k Mum root ris n erret Mr mre a m e sire miami mcm S 1 NNNM

Qo RA

l

í4 SANGYVIS DRACONIS, H v 1v s animalis meminit Theuetus lib. Singularíum , cap. $4. Tattou. aitque incolis Tattou vocari, quorum nonnulli porcellos magnitudi- ne zquant,alij minores tunt, & eorum caro tenella eft;bonique fucci, Et Belloniuslib. Singularium 5: £ab. aes MEMINIITitemFrancitcusGomarain Mexicana hiftoria in — hunc modum : CircaLacünam quz exflumine Papaloapas oritur | Imperio Mexicano; animalinuenitur fele non maius, roftio porcelli, pedibus biflricisaut erinacei terreftris, cauda oblonga ,riátura mu- nitum duro cortice , & tefta fquamata veluti loricatum , intraauam fe retrahit teftudinis terteftris modo . Similis'eft hzc ve&tura panopliz equorum : fed & cauda, ipfümque caput buiufmodi teflis fquamaris tecta funt , auriculis foriseminentibus, eamque ob caufam Hifpani Aiotochdi, armatum,aut cataphra&um appellant, Indi Aiotochtli, ideft, Cuni- culum cucurbita. Cuin E 1 v s etiam defcriptionem apud Gefnerum videre licet in Ap- pendice ad Qiadiupedum hiftoriam.

e an guis Draconis..

ATTVLUT AND paucos dies, ex notti orbis continenti, | Epifcopus Cartbaginienfis jructum arbori ex qua manat (0 leehrymailla quam Sanguinem Draconis vocant.

prcmsa- — Esr antem bic fenttus admitandus: vam [ublata qua' &us, integitur pelle ,ilico dracunculus apparet , tanto artificioa 4 natura fabricatus, vt à peritiffimo aliquo artifice e marmo- re fculptiá videatur, collo oblongo, ore hiante, [pina aculeis

borrida, cauda oblonga, c» pedibus confpicuis. SangusDra- — ÁÀ B eofructu denominationem proculdubio femp it 4r- donscurle joy Qf» ging lacrymas quia ex ila perincifioné lemitur,quam ex Carthagine Permana felectiftamam aduebunt: vnde ve- terum c multorum. Tecentiorum i[citia. deprebenditur, qui , quid effet fangts Dracouis , atit cur nf ic genoma

ror omnino ignoravunt.

, Draconis MAGNA eft abor; cortice fatis tentá , r qui facile Bora. C pii poteft: ea vulnerata;Biquor ille effluit, qug Sangtinem. Draconis in lachryma, dicunt , ab eo differens , quem San- | guinem in pane vocant, quod in panes feuaffas ifric COgd- tur, quemadmodum refinain Caflella.— * "facultates, VrEzRQEliquorintro ajfumptus »aluiproflusinm. ; "" [fnt Ke

008 IURANMEHUA DURBAN ARE LIU ttt

GVMMI AD PODAGRAM, . yj fifi, fic etiam ventriillitus, aut clyfleribus inditus.Sangui- aem vüdequaque manantem reprimit. Capitis defluxiones, tein partes inferiores delabantur , probibet eius puluis ca- pitis vertcimber[us: vulnera recentia alutinat ,gingitas à putvefactione liberat, C detes flabiltt. Efl item color Pidlo- ribus maxime expetitus.

TzMPERATVSoG,Cpauicaloris particeps;

M E M INT ante paucos annos nobis à Francifco de Hollebecque Regis Hifpantarum Horrulano diligentiffimo , miflos fuiffe quofdam fruc&us Dragonalis nomine;,ex quibus tetrz commiffis,nonnulli pro. Dtagonal, dierunt Bruxellz apud C. V. Dn.1oapnnem de Bcifotvirum do&iffi- mum & rei herbariz peritiffimum . Erant fere foliis Iridis , oblonyis; vitidibus, per oras rubris (qualia in grandi arbore ante nouem annos Olyfipone confpexi ) fed fubfequens hiems abftulit: Fru&us is erat Cerafij magnitudine aut Oxymirfines,rorüdus,tenui pelle contectus; qua fublata, offeus nucleus confpiciebatur, qualis eftin fru&u Rufciz fed is nullam animalis , nedum dracunculi tanto artificio fabrefa&ti figuram referebat, verum roiüdus erat & louis, & ,vt dixi , totus of»

*feus. Arboris,quá Olyfipone obferuaui,& in cuius cortice gümifan- uinei coloris concrerum inueni , iconem , in Stirpium à me per Hi«- Raus obferuatarum detcriptione exhibeo, Ix

*

Gummi ad podagram.

DAnATmibiidem Epifcopus,Gummi genus euis av- cs

borem non poterat defcribere ex eodem continenti delattim y.

quo (epodagriciiffic purgant; in bunc modum. 00007 Irzriv s gummifragmentum nucis pontice magnitu Faculates.

dine , fHillaticio aqua liquove noctem integram macerant,

pofFridie mane percolant , exprimunt , eain aquam: ad

duas vncias [umunt , neque quidquam. cibi [uperingerunt

ante meridiem: eo medicamento purgatur bumor y qui pae

dagram creat fine moleflia. | ! IusiPiDVM eff cinodorum.Calidum videtur ip

primo gradu. — | |

— . Fru&us dyfentericus. C6HispPANV s quidam adole(cens miliignotus, atttt- veottas eg lit ex Quito fruifum;qui,vt ex ein fragmentis ( qua altera S9 d parte

$

$6 FRVCTVS DYSENTERICYVS. parteleuia eraut, c luteo coloresaltera verb, a[pera c ad- modum rubra , feu ex vubro nigricantia ) conücerelicebat, magna quadam arbore natus. videbatur . Dum illemecum de variis vebus ageret, venit ad me vicinus, medicamentum Curaturus filie, quam dyfenteria siferà affliétari dicebat. Ilica adolefcens, eam, inquit curabo: ad vicinum proficifa- tur , fragmentorum illorum tenuifüme tritorum puluerem ex fHillaticio calicüvofarum liquore , o die puelle baurien-- dum dedit ve[pere, tantundem poftridie mane flatimá, fifti cepit fluxus , ita vt breui puella fanitativeffituta fit . Eum adolefcentem, tametfi diligenter requifiuerim , numquam po[Hea videre mili contigit : itaque neque quis effet bic fru- és, aut qua arbore na[ceretur , (cire potui. ——

Cortex ad alui proflu uia.

Cota - Pnorrzmm sunu orbispregrandem arborem , foliis " flans ^^ - €ordis effictenullofructu. Eius cortex digiti crafatudine aut ; amplior. folidus, durus, ponderofus, tenui candicante pel- liculaintegitur : fimilis eff admodum cortici Guayacau, vti Gentiana amarus ,"ad[Lriclionis & grati feu aromatic cu- uU Miam odoripartieeps, 00000000 0000 e M AGNA ejf apud Indos efHimatione, vt qui eovtan-

tur aduerfus omnis generis alui profluuia , eius puluerem

drachma pondere , aut paulo amplius mane propinantes ex. ^

aqua conueniente, aut cra[fo vino rubro. Ter aut quater id vemedium vepetitur , obferuaturá, inveliquis victusvatio, qua buiufmodi morbo neceffaria eff. "AEST ns

E 1v s corticis fragmento donatus (um ante paucos dies, euius periculum. iam bis feci in alui proftuuiis inueteratu

enagno fucce(fu. | Ex v4-

|

€ ASSIA.SOLVTLVA, $7

Ex vAnRrIIS zoffrarum Indiarum pro- uipciis ,multapuraatta medicamenta deferum- tur , quorum magna [unt facultates ; de quibus

bic mentionem faciam vt [mt veluti Praefatio.

quedam im Hifteriam radicis Mechaacan.

Caffia folutiua.

INsvL4 Dinorum Domit c Ioannis de Poriti diuite , tanta quantitate nobu tran[mittunt. Caffiam folu- tiuam;vt non modo Hifpania, fed etiam toti Europa , atque adeb vuiuer[o orbi (uffciit : nain C in Orientem ,vude de- ferri folebat, plures naues ca onufta vebuntur ,quam Can- tabriferrum mittunt.

Q v && Venetiis ad nos ex India Orientalimitti fole- bat , cum immatura collecta effet , temporis diuturnitate C itineris longinquitate 4d nos ita corruptaperueniebat,vt parum vtilitatis pre[Lavet . Nofira vero ex infulis predictis, matura est,era[fasplenapondevo(a,medullo[a, c adeo ve - cens,vt interdum (exagejimo poftquam collecta eft die,buc perferatur: & quiavecens.gratid, [aporis,non tetri,vt qua ex Oriente deferebatur , facilius vires (uas exerit.

Bewiecwt purgat C fine vlla aluiperturbationebi- lem prafertim,deinde pituitam , po[Tea que in meatibus c»

inteftinisinfaréa funt euacuat Temperatos illos efficit, qui ea vtuntur: (anguinem purgat. Vtilis in omnimorborum.

genere , [ed maxim renum , c vrina , duabus borss ante canam fumpta . Defluxonibus prodest , duabus à leui cena boris . Quotidianus eus. vfus eft ad pectoris c» laterum vi- tia,eclegmatis modo. Conuentt febrium ardoribus , c fiam extinguit , Affiduus illius v(usante prandium autcenam, calculi generationem prohibet... eene denm

Fomrs eum amygdalarum dulctum oleo illita , evaues pulinonum C venum dolores mitigat.

du: WvDosre

Caffia folu- uua,

Dele&us,

Facultates,

Fru&us'bi-

lem euacuás.

Facultates,

Auellanz purgatrices,

LIFE E

$8 FRVCTVS AD BITEM, |. , Dosrspulpe eius eft decem drachmarüad fefquiun- ciam v [que nom exempta vero , quatuor vnciarum . Le- git, vefoluit, [sanguinem depurat, c ems bilisa, calorem in- Hngit. Humida eff in primo gradu, ad calorem , fed mitem zeudens. : Iw iftisinfulis primum coli capit; poftquam in noftram poteflatem venerunt. —

» Now defunt qui huius Au&ori: iudicium improbent: fiquidem Onentialis caffia, cztéris paribus,longé prz ferenda cft,

Fru&us ad bilem. | Ex maritimis Nicaragua & Nata (qua funt in noui

erbis contineuti) inuebitur in Hifpauiam medicamenti ge-.—

tus purgans, bilem pra[erum.

FRvctvs eff arboris ctiufdam vafla , caflaneis fi- amtlis, fed calyce leui,non,vt iarum;echinato: eo calyce fru- &us continetur cafLaneis non snultum abfimilis;fed fme cor- tice, C feré quadratus,qui in duas partes diifus est, intev- cante inedium , Cv totum deinde ambiente pellicula.

EnpiTvn bicfructus viridis , aut contu[us vino exce- ptus: fi ficcus eius puluis exc vino aut. gallina iufculo fimi ttr, datur etiam toslus,vt qinus purget : quocumque tan- dem modo ftmptus, fine molestia purgat, obferuatis ii que. à purgatis obferuari folent, C preparatis prius vt decet bu- soribus . Ilud vero minime pratereundum e$t , pelliculam Mam excteriovem e7 internam abiciendam effe alioqui gra- tiia (ymptomata excitatur am » Veluti ingeptesvomitus, a^ nimideliquia, & periculo[a aluà proflutia . Calidus esl im prüno gradu. iP A NE «

T Auellanz purgatrices. ou Ere tu

N 0 v o orbe primiim inuento , infula diui Dominid:

quoddam genus. Auellana. mifit , qua. fe Indi fannliariter.

*

purgabant. Postea Hifpani necefitate compulfi , illis etiam.

purgare e caperut, nen [ine vita difevimine. Colore d» for- EITUSON Lit ma noftris

AYELLANJE PVRGATRICES jg a sa nostris Auellanis funiles [unt , putamine tenui , colori T ierat u

um UE fpadicei,triangulares, medullainteriore alba c dulci.fic Vt ria

malti dulce ede illeBi decepti fint.

MzpiconvM vitulus eaj Ben tnagnum vocat Ben magnü, — | (nam Ben eff. duorum generum) Parumm antem ciceyis Benparuü, — | 1 magnitudine eft, & ex eo Itali odoratum illud oleum, quod xD de Bennuncupant,conficiunt quo fibi cefariem £v barbam ll intngunt deliciavitm gratia. —— ud

VALIDISSIME pittitan C bilem nnt eb in- Facultates, n ferne purcant. Nonnulli tamen earum vebementiam affa- tione infringebant . Coli doloribus prafens funt remeduan, | n7 Soie: Crofysteribur inielta , mediocriter eua- " cunt. |

D osrs eft à dimidiadrachma si dachnam vnam: fed affande [unt. Calidi funt FH pela entiinitio wetij at4- dus, C fici cciin fecundo, : l j

" Rucllana - cum iple Ae fru&ibus peregrinis communi- eáta mihi faic ab illuftri viro D. Ioanne de Brancion, rei herbariz ftu- diofiffimo,nec vllisparcente fumptibus , vt (aum hortum omni peres günarum plantarum genere excultiffimum reddat.

Caterüm Auellanam hanc, cuius iconem hfc exhibeo, lentus & ' mollis contegit cortex,partim ex cinereo candicans,partim nigricans: bunc fequitur putamé minus folidum quàm in vulgatibus Aucllanis, id nucleum

60 NVCLEI PINEI PVRGANTES, id nucleum continet Auellanz magnitudine , candidum, folidum, Auellanz vulgaris aut ilignez glandis favore,tenui membrana obdo- &um . Integra nux altera patte feffilis eft , & copiun&im binz nafci videntur, vt interdum caftanez. TM | Nucleipineipurgantes. ^. . Pini nudéi T'RANSMITTIT etiam nota Hifpania, Pineorum. purgatori). di de bois nucleorum genus, quo Indi fe purgabant : quos imitati funt pluyimibarim regionum. ju h Deeipi. — Nosrmrs pineis fumies funt , nafcentes tn [Hrobilis . magnissquales [unt Mayzá [pice mutica: mollioriputami- ne, e vigore quam nostri pinew nuclei,rotundi, intus.albi, pingues, c oustu dulces. | | va Md & 1 ' EM b Faces — DBILEM,pitutam., C» aquas validiffume purgant : c licet Auellanis mitiores , attamen vountum cient , atque

veutrem (ubducunt. Aff , neque tam valente, neque cum | tam magnis tovfionibus purgant . Peculiari quadam facul-.

tate craffos bumoves expellunt.

Q viNQYVE 4ut fex triti cr vino diluti , dantur pro.

viritim robore , preparato prius conuenientibus Syrupis bu- more, quieuactiandus eft , c obferuata , qua decet: , vidtus ratione, Etenim quieis vteturjillum obferuare oportet, que, ab bis obferuami folent, quibus purgans medicamentum pro- poatum est. — ( Vei

CaArrinr mtertio,c fici in ecundo,pimguedine ta- men quadam praditi, que ficcitatem nonmbil immintit.

Fabza purgatrices. Fabepurg. — FA BE purgatrices,que Carthagine , €" Nomine Dei Micch na[cuntur ,nostris fimiles funt , fed minores , eiufdem cum

nostris forme Cr coloris , pellicula quadam tenu , vt cepa- vum tunicula exterior , illas per medium intev[ecante, que. cum cortice abiicienda esl. alioqui tanta vehementia [uper ne C inferno purgans, vt in vite difcrimen [umentem con:

ticiat. Affande deinde funt , vt Marum acrinoniainfrmga-

tur, deinde in puluerem comminuende, 0000

P d

vett odor p " BELRCRBICS: onam 6 a :

"ENS 3 x ; : 3

! FABE PVRGATRICES. 61i l DaATvR hicpului vino aut faccharo exceptus , ad Sumendiva- — || cocbleare vum, deinde baustus vini fumitur. ES Jl Ar v p Indos boc medicamentum celebre efl ob (u- vacutates. —— 1 mendi facilitatem : nam fine molestia bilem, pituitam, ct di eraffos buinoves , mtltolenius & facilius quam fuperiora D medicamenta purgant. n DAwnrvR infebribus diuturnis c inportunis,in coli H doloribus, c articulorum morbis. : : m

Ó

. Dosis eitoaffatarum à quaternario nnmero ad fe- " Barium ,pluriimue aut paticiorum , pro egri viribus, li Aliquot peregrinos fructus accepi Fabz purgatiux nomine infigni- Ww

tos:fed nullus mihi confpe&us eft,qui fabz purgatiuz noftro auctoii' | | | deícriptz conueniret,at porius inter Phafeolos , oinnes recenfendi vi- | d debantur, qi

NYYX 9 n AUi, :

CPP Tm, A TAM

iV

ys z 7, 7 7A D 27/ z :

s f

Prior, cuius hfc iconem exhibemus , orbiculari fere eft forma , feá | planus vtrimque & quodammodo puluinatus , digiti vnius craffitie, | | duorum veró latitudine aucampliore , ex vno laterealiquátulum ca- , | uo,qua videlicet hilus effe folet, & filiquz,in qua continetur,adharet:

Sortex durus & lignofus,lzuis, ex rubro nigricans ; quod intus EI : netur al-

62

pHASEOLVS$ BRASILIANVS.,

a

M

| PARS ARNÉR out — ets Khan

PHASEOLVS ALTER BRASILIANVS.Ós

NS ON

PE.

Prova CESSN

Mit

t

a

rj E ty y esa " — à

e

Hr.

TN à Ku Jj UE ; i Qu^ ft, tin

2 2 o», 27) f

777777

uj », "DP j" " rd QU eI z yt; si : quan / PS ; í que n n — j SS. E e f

M j t & k M.

ew ait Db tre E ae aca

éd LAC PINIPINICHI.

'. netur album,firmüm, & in duas partesnarura fc&ile, vt funv omhiá

Pinipin'chi.

Facultates:

phateolacea: fápore primüm quali funt omnia fere legumina fed ili- co hnguam mordicanie,& ácri:quo fic(ni fallor)vt purgandi faculta- te praditus. SOAM od

Nafcitür in infula Diui Thomae di&a,& cordiseffigiem,quale vul- go pingi folet, imitatur: idcirco à quibutdam Cór Diui Thomz nun- cupstur, Eius obiter metrüinit Peuus Ciega patte prima Chronici Cap.112. AS r

Alter Phafeolo vulgati haud diffimilis eft , fed minor , denfior, ni- gricaas, & hilo prominenie, X renis formam minime referente,

Cüm Olvüpone effem , donatus fum Phafeóli genere ex Brafiliá America prouinciz delato , admodum recenti , pollicari latitudine; craflo, colore rufefcente , magno hilo , & parte extrema velati feffili: Kiufmodiquaátuoraut quinque fingulis filiquis pregrandibus conci- nenturqui recentes & virentes adhuc tufi & impofiti bubones vene- reos cutare dicuptur:flore traditur ex rubro pallefcente:ego dumtaxat iuniorem planram vidi mihi femine natam, quz foliis Phafeolo vul - gari fere fimiliserat, nifi quód minora erant , & auerfa parte hirfuta, praTerim teneriora folia , & extremi caules tenui mollique lanugine fuluefcetite obfiti. Brafiliani Macouna vocant : fimiles planc,& colo- re,qui éx cine:eo caridicans eft,dümtaxat differentes,ex Afric Mau- ritania delatos vidi. s

Vidi etiam non procul Olvfipone in monafterio quodam Phafeoli genus vulgari noftrati adeo (1a:ile, vt noftrum putatem,pergulas iftic vefticbat Opere topiario,flore purpureo ; at filiquz fcabrz tunt , bre-. inotes,& duplo latiores quám noftri vulgaris: fructus eft exiguus pifi vulgiris magnicudine,totus niget,nifi qua parte filiquz àdharet,qua candida eft. Brafilianisfrequentem effe audiwi, & Lufitanis iftic habi- tantibus Faua braua;id eft;fabám filueftrem nuncupáti,

| Lac Piriipinichi. |

I N omaibus continentis oris, lackeus qtiüdagi [uccus eli- citer ex arbufculis Malorum [imilitudine , Indi Pinipini- chi vocaat : cius ramirecift, lacteam bumorem illico ex- fudant, aliquantulum den[um, c vifco[um , cuius tres aut quatuor gutta fumpta; validifime per fece[Jus purgant bi- lem c aquas — P SSURE

BipiTVvR exvino,auteus deficcatipuluis degluti- tur patica quantitate, propter nimiam vebementiam;

Irvvpautempceculiare babet ,quod fi quis, eo [uiti pto ,ufculum , vinum , aut aliud quid inüciat , fubito eim operatio infringitur, c» ceffat.— | :

$ v MPTO aliquo ex fuperioribus medicamentis pur-

gantibus ;

bu

gel E ——

ab bis qui purgaus aliquod medicamentum [umpferunt ob feruart. folent. itat, siio -» Caripvs érficcus bic liquor intertio gradu.

O M NIA iam enumerata medicamenta valida [uni €» perniciofa quibus vti defitum eft , poftquam Mecboacari recepti eb, cuius v[us mimme periculo[us eff. Et ad tpfum; tamquam ad medicamentum prestantiftmum confuge- runt non folàm nosti, fed omnes etiam Indiarum incole, Dequonunc acturi fumus, ! | j

x Meclioacan. M

M ECHOACAN radix eff ante viginti anos pri- miim reperta, in prouincia Mechoacan dicla , quadraginta aniliaribus [upra Mexico, quam deuit Ferdinandus Corte fius anno 1524. — !

IAM vidimus aptd Franci[canos buius vrbis nafcen- 2m ,exipía prouincia Mecheacan naui delatain , multis vanis luxuriantein (upra terram. expan[is , colove cinereo; qui vicinas perticas aut pergulas [catdunt,c multipliciue- &cit amplectuntur folis rotundis tm mucronem defínentibus, fecundum pediculum amplis,fibvofis, ade vero delicatis, vt humiditate carere videantur: feuctu coriandri ficci magni-

tudine , vacematin cobarente , qui Septembri mature[cit: radice cra[[a,vitis alba feu Bryonie modo, vt non defmevint qui eandem plantam e[fe putarent, aut [alter e congene- vem : fed multum differunt, naim Bryonia radix viridis c ficca adinodum acri eft : Mechoacan verb anfipida c» fiue ACTUmoOHiA. Mant A Mir 11 femineobruta feruatur bac radixsaut litio pi- €Ato feu refinato inuoluta. VOU VMRRMKT 'CAETER V M nttincex ContinentiAduchitur Mechoá- €an,natum circa Nicaragua Qin Q uito(vbi diligenter.co- litur, c magnoin vfu eft, ob eius mirabiles effectus) long? Duros € praftanz

MECHOAÀCANR. éj gantibus ; fomno absluendum est , & ea ob(eruanda ; qua.

Mechoacan;

Fortniá;

Mechoaéa áü alterum;

3i

PEOWEHL GT C ASTU CO MERTTRaeI ^

NN I

Yotma.

Yacultates.

Exhibendi f£auo.

Puluis,

6 MECHÓACAR.

preftztin eo quodex noua Hifpania edfemi euenit: Cul

flos, (em C vamlietians allsti funt. Erat vero is flos quafi aaliaures , quinque foliis coufLans maioribus, e cuius vm- bilico protuberat calyx fiue veficulà quadam attellane ma- gratudine, menibrana con[lons tenti, albicante,quein duae cellulas tema(fima pellicula fecretas ducitur , e infingu- lis bina grana . ciceris exigui nagnitudmescolore per matu Yitatein migro , guftuinfi pido tontinebahtur,, que anolli c fpongiofa terra excepta, commode nafcuntur...

E x buius radice fut con[erua vast generis, Cydoniorum ziodo,(ed etiam Gelatina ex [accbavo Cr illius (ucco, qua in deliciis effe poffant nam vt vadix efF ufipida, facil faccha- vm veciptt, quocique tandei modo paretur. —-—-— v

Mors A uon eff buiusvadim fumptio , quianul- lius sali (sporis ef particeps, idleóque pueris , fenibus alisd quicatera medicamentave(puant , cili eff.

PirviTAMprefertim c aquas educit. Verun,ce- phalsam, flrumas, c epilepfizm curat, veteres; defluxio-- nes fifHt y articulorum ,coli c renum doloribus vtilis eff.

Content etiam vter doloribus aslbmati, tuf veteri febri-

bus c iue venerea vexatis. | H vi v s autem radiis fumenda vatiotaliseft. Pur- gato prius corpore ferapis, clyfertbus, aut [anguinis miffio- ne, C dista, pro mediciiudicios buius Vadicis leititer contu ife puluis vino albo maceratus aut aqua feniculi, amfi,aut cin- tiartomt ( fi quis vinum non fert) fummo mane propinatur, dimidie dracbine pendere pueris , vnius dracbine iuttenibus

e» adole[centibus, duarum verb drachmarum viris & mu-.—

lieribus . Nec inutiliter datttr ex [yrupo nouem infufionum. Dimidia poft famptum hoc medicamentum borá fomnus conceditur , is prefertim qui vonitibus obnoxij funt . Facta purgatione, datur ufculum, c paulo post cibus ; qualis bie dari folet qui fefe purgant,

exis

FivMT

———À —À

MECHOACAN. 67

4 T0, , FEiVNT nomumquam ex eodem puluere catapotia Cauapotia.

coruandrn fici magnitudiue.

—Olwgmanu auté est Medici, * aut eius qui (umb[erit,ean binoris quantitatem purgare quam volet, quouiam (am - pto pauxillo iu[culo,aut alta ve , eitis operatio ilico ceffat.

M 1TTüT Fobis Promoutorum D. Helens, quod i Mechoacan codem quo Nicaragtta tradinest , aliud. Mechoacan gems Hlacltris,

filtiestrius , quod grauia Symptomta excitat ,vt vomitus trinodicos , toria , c alti proflusia , quam ob caufam Scaiionea aincapattr : fed veio ( periculo femel facto) viittr. Stnile est. alteri cuin folio, zm farmentis, tum va dice » (ed per omnia sninoribus: c ipfa eciam vadix xcrumo -

Die nomubi babet. | M |

. Miffa (unt nobis ex Hifpanis ante paticos annosduo feminis Me- choacan genera , vnum breui ca:yculo fiuefiliqua , femineQue nigro, quale eft $Scammonij aut Conuoluoli maioris : Alteram obloügiore aliquantum calyculo, & femine rufo, & quàm fuperius longiore , te - nenrioreQue: Vtriufque filiqua parte interiore lanuginofa eft.

Ex vtriufque femine nat funt nobis , & aliquot aliis reilietbarize ftudiofis plantz,quas fubfequentis hiemis iniuria (aftulit. Prodibant Scammoaij áut Conuoluoli modo,deinde multis fármentis proxima pedamenta fcandebant & ample&ebantur : foliis Conuoluoli maio- ris,fed tenerioribus & colore magis fulue(cente, AS

* NegatIoan. Fragofus Regis Catholici Medicus , iufculo autalio . cibo inie&o Mechoacan vim purgatiuam fifti aüt infringi , & quotiz diana experientia id. fe obferuafle air , eandemque noftri Auctorisin Finipinichi opinionem reprobat.

-.. Meminit Petrus Ciega parte prima Petuanz hiftoriz , in prouincia Radix ., Quimbaya,cuius mettopolis Carthago magna,naf(ci tenues quafdam Quimbaya,

radices digiti craffitudine inter atbores , quarum fi fragmentum bra- chiali longitudine aqua fextatio per no&em maceretur in vafe ali-

.quo,maiorem aquz partem ea nocte abfüumet. Ex eaquz füpererit a- Qqa,qui tres vncias fümpferit,adeó benigne purgabitur, & finc mole, Íftia,vci fi Rhabarbaro purgatus cflet , & aliquoties periculum feciffg fcribit magno purgatorüm commodo.

eibi ost Piper. ET. .—. Tor o Continent traitu in quà Nata, Cartbago, € etiain i Nouo regio, s agus est vfus Piperis cuiu[dam oblongi, quod maiore acrimonia praditum eft Orientali,

enagifque aromaticut , c iucundiore odore [itat , qua.

625 Ax fth

Capfici hi- ftoria.

Yactültates.

68. PIPER. Axi feu Capficum ; quinetiam prefertur Piperi nigro, cim [aporis tum fuauitatis caua.

Ar cuiufdam planta fructus efF oblogus, | craffitie quidem funiculi , at dimidyj pedis longi VÀ tudiue, confLans veluti multis gvantlis, circa pe-

im diculum oblongum continuo C contuncto ordine — Eo difpofiris, feminis plantaginis modo.quibus adem - : DE ptis, pediculus nudus confpicitur . Recens viridis | A eft, fole mature[cit C mgre[cit.Calidum eft rer-

|j NASA So

tio grada. b Ntc pretermittendum eft Piper ex Indiis noftris mif[um;quandoquidem non modo in me- dicum v[um receptum eft , [ed plsnta eft excel- lentiffima , C toti Hifpania notifma:nam nul^.— lus eff bortus ,in quonon feratur ob fructus pul«— chribudinem.Vidialiquando in bac vrbe plantam. 4d arboris altitudinem excre[centem. ZW | Forroef'viridi,ocymo latifolio fili, flore MÀ «llo, ex quo pullulat fructus diuev[e forme , ob- longus, rotundus, Melopeponis forma , aut ceraftorum , (ed immattrus viridis eft maturus veró colorevubro evatifttmo. PAnTICVLATIM concdfum c wf[culomacera- tum , meliorem (aporem eduliis conciliat, quam Piper vul- gare ,ideoá, eius v[us efl in omnibus in quibus aromata ex Maluccis infulis c Calecutio delata cómendantur im eo fo« lim differens, quodilla multis aurew emuntur , boc fola fa- tione adquiritur: nam in vnaplanta colligitur aromata it totius anni v[um, minore difpendio, C maiore commodo, FrATVvsdif(cttit ,vtile peckori C» perfrictionibus , ca- lefacitá, c roborat partesinternas . Caliditatis Cr ficeita-.— tisin quarto fere gradu particeps. aec. Capficum hoc,feu Piper Indicum(Americum potius)diligentiffime «oliturtota Caftellacüm ab bortulanis, tum d mulieribus in fene» fiis adium fuarum, Ecenun eo vtuntur. pet totum zm ET a

zz SAM

A7 ». ra NY MNE

Mii

ue eT CONSE

ENOSNNN

7

(12

NYC

; Et E

v

NNNM SS

T — ee : . jur D

W

cei

-uj

E ^72»

mA As A tope t ih

P dE

CAPSICVM.

N p AN Ex U/ LN S

CAPSICYM BRASILIANVM.

3 EIS v a NOS. ERN)

" p S

(A

(/ i d e A G3

E aman VE. us, Gumi agna GUN, Eum ecsocun pei ere p— D d —27 anm, A-—

170 OXUUSTNCUUNPRENAGNANQU smi

CEVAMDPILILI 6A. 71 gente tum ficco,pro condimento & pipere. Spe&atur varia( vt nofter au&or ait)forma:fed & hzc omnia genetaaliquando vidi colore fla- uefcente,in Lufitania, monafterio quodam citca Olyfiponem. -

Aliud Captici genus obferuaui in nonnullis Lufitaniz locis, frutis cofum,cubitalibüs ramis, virentibus, foliis hortehfis Solani fere, ali- quantulum anguftioribus : lore candido exiguo, vt Solani hortenfis, fru&u in longis pedicuiis patuo,per initia viridi; deinde nipricáte,vbi maturuir, rubro, continente multa femina latiufcula alterius Czpfici modo, tam feruidi guftus, vt fauces aliquot dies incendat guftatum. Floret, & fru&um profert toro Autumno , & in calidioribus regioni- bus etiam hieme. llli vocant Pimienta de Brefil, hoc eft, Piper Brafi- lianum, in qua prouincia abundanter nafci, multiplicique in vfu effe intelligo. x

Ceuadilla.

PrsRLArA jent adime cum aliquot alus plantis exc

Hifpiia noua , femina cuiufdam plante Ceuadilla iffic vocata id est, Hordeoluim , à fimilitusine quam cum nostro hordeo babet in (bica & vaginulis quibus femen includitur, fed minus eo , lini (eimiae neutiquam mais , c longe aliis

facultátibus praditum. Etenim numqua auditum e$t plan- Facoltates,

tam aliquam. adeo vrente, c7 cat[Hica vi preditam ;fic, vt vbi cauterium neceJ[arium efi wa gangranis,C putvidis um- purifque vlceribus eofdem prabeat ejfectus,quos non modo fublimatum, fedignis etiam pra(Lave poffet etenim vermes in vlceribus necat , putridáque vlcera expurgat puluis eius fenfim iis infper fus maiore minoréue quantitate pro vlceris

magnitudine ,adbibitis praferuatiuis, que in huiufmodi rt-

snediis vfurpari folent.Ttaque,ciam. eits facultates infringe- re volunt , puluerem flillaticio ro[artm aut plantaginis li— quore excipitnt , linymá, aut ellychmum eo intinchum vl- ceribus c» gangranis imponunt : demde [arcotica medica- menta adbibentur, pro cbeirurgi docta. c experti iudicio. EADEM ratione víuypitur in animaüum malignis viceribus, quibus plerumque mfestautur. CArLIDVM efl boc femen in quarto gradu , cóque eiiam aetblius , (i pluves fiat gradus. | | 3 e 4 Sulphuz

Ceuadilla.

74 AD ERYSIPELAS, Sulphur viuum,

ANA Mrirrir sob Quito prouincia Peruana Sulphuy

ri incerrimi, cuius fragmetum pufillum lucernae adpofitum, odorem maximum Sulpburis eiaculatur fumo viridiper- .. vfum : e antequam incendatur nullum Sulphuris odo-- rem prabet. | | Tat — Hrs puluisvinodiffolutus , c» per aliquot dies fa- cie veppereillitus (purgato prius corpore ) inflaminationes €urat.Scabiem tollit, ro[aceo oleo mixtus. Dracbma poude- fe cum oui luteo fumptus, coli doloribus, nephritidi, neruo- vumá, contractionibus c» ictero vtilis eft, Calidum et. fiecum eft boc fulpbur fummoexceffu.———— VUE RET SephurNi- ^ Ex Nicaragua aliud Sulphuris genus aduehitur coloris CUPBPPH dinerei, denfum , c» expers tranfarentia , uihilá, cttin alio | commune babens preter odorem. "

AdEnfipdas, ; «7 e

Mediamé- .— Nomgrrrs illequi Piper longum mibidédit um Anté c ug 8T€ doleriptum. Perinana Caribagine attuletat placenta quan- — dainforis nigramymus lutesmy, c adbuc bumida, tametfi bis mille fere milliaribus allata e[fet. Eius pauxillum me pra- fente diffoluit aqua vofacea flillaticio liquore , c eofaciem filij fui , qui evyfrpelate laborabat, illiuit : pofrridie funili li- quore calente faciem illius abluit: facies adeo integra c fa- na reddita eft, atque fi eryfipelate non laboraffet. CouzrrcrAM ver referebat banc placentam à lumbricis, quos Inditerraeximentes, Mayiifoliis educant, deindeiam pingues fictili coquunt, eos delbumando:colatos | deindevur [us decoquunt , donec ad vnguenti confiftentiam aut etiam denfiorem veduxerint. :

Carlo Sancto. | ANTE triennium ex Meécboacan prouincia delata eft

viuum preftantiffanum,vt vitrum tranftucidum,coloreau- —

QNS m Ur Moya C eoctvec

CARLO SANCTO.

73 quedam vadix Carlo San&to dicha, cuius infignes faculta- E arlo fane ; Oo.

tes predicant, Nosrno lupulo fimilis e[F , & perticis (e conuoluit iius more; quibus fi careat , bum: [pargttur c diffunditur:

folia etiam Lupulo fumilia,coloreviridi, fed ob[curiove odere:

graui:neque florem neque fructum fert , Radix cvaffo capi- te eff, ex quo alie vadices oriuntur digiti maioris cvaffitudi- ne colore candicantezcortex qtà facile feparatur ctiusá, v- fus efl odore aromatico, guftu amaro,cum quadam acrimo- uia: neruusvadicis cartice (politus, multis quafi filuris [eu tabellis tenuifimis conflare confpicitur que figillatim fepa- tariboffunt. |

N As'cIT VR femperatiffanis prouincie Mechoacan locis, folo neque nimium ficcoyneque bumido.Calida c» fic- ca initio fecundi gradus, |

RApICISscortex mane aliquanto tempore comman- ducatus, multam pituitam, aliósque bumores ex capite eli cit , emque b caufam vheumati[mos Cv capitis dolores c» defluxiones curat : tn nonnullis etiam vomitu multam bi- lem c pituitam: & fLomacho expellens , [ed illius decottum HAXIBE , Ctüus gratia ventriculum noxiis humoribus libe- at, eómque roborat: purgationem tamen pracedere nece[- fedf. |

Ipt x cammanducatus , gingiuis ab[cedentibus atxi- lio eff dentes fLabilit, eó faue à fcabritia e corruptione libe- vat, orisque halitum commendat : (ed poflea vino os eluen- dum, ad amaritudinem tollendam. :

DPvLVERIS eius exigua quantitas ex vino albo, aut «dianti , canellatie decocto [umptus, vuluam obffrudlionibus

liberat,menfesá, prouocat , c flatus di[cutit, purgato vide-- licet prius corpore, e aluo ( dum eovemedio vtetur ) ex a-.

quis partibus Liquidambar c vngueuti Dialtbas inuntlo. —. Con prs affedibus , iis prefertim qui ex vteri [yim- MU UNA S patbia

Defctiptio,

Natales,

Facultates,

MR me aee

&ü

CA

Carlo fan-

&to deco&ü.

Radix D. Helenz,& eius hifto- tia.

Natales.

Facultates,

74 RADIX 5, HELENA, | pathia oriuntur , auxilio c[E eius puluis , vt ante, fumptue, Aut illius decoctum boc modo praeparatum. beim

RAptors minim conci[e drachma duein aque [e- xtario ez dimidio coquatur ad dimidias,corticis citriin pula — uere redacta drachma quatuor, pulueris Canela drachime — dae fLatim üciunvur , ac denuo feruent , deinde colantur..— — Iffius decocti [ex vncie fingulis diebus sane addito [zccbaro propinantur, purgato tamen pruis vt decet corpore.

H vw c puluerem, c decocti nonaulliim morbi galliei ejfectibus, atq. etiam Epilepfia cómendant. Aiterun expe- riri no admodum nece[Je eft., quod multis altis ad eum anov.- buim vemediis abundemus. Alterius periculum faciam in iis | quivige[unum quintum etatis auum nondum exce(ferez

nam EpiMepfiam im adultis tollere , non eft verifimile.

Radix S. Helene. dun |

Ex portu S. Helene , quieff inprotincia Florida, adfc-

vütur vadices quadam prelonga, fed nodo[e adipodum ,pol-

licar caffitudine, foris nigvaintus alba, fapore aromatico,

Galange fere fimili . Refethis bis nodis c perfovatis , fiunt precaria [pharula, quas wilites Hifpani c Indi de collo fuf-

pendentes , multum illis tribuunt. Hi ficcati rugantur , du-

rió, c quafi covnei fiunt . Planta vamos fuos per terra dif- fundit , foliag, ampla c viridia admodum profert. "M

Nascir vn locisbunidi, ficcainitto, calidam fine facundigradus exiftimatu. |

FLA s radices Indi laptdibus conterunt, totum, corpus fibuinducunt balaeaturi , quoniam cutinz confhringunt , e. meinbra, vt inquitnt, (uo avato odore voborant. —

Irrrvs puluis cum vino bauftus,ia ventriculi dolori- bus, vrine difficultatibus., c nephritide commendatur.

V t ex defctiptione facultatibusque huius planta colliperc licet, ad, Cyperi genus aliquod refetri poterit.

Guacatane, " M rss A ttobis eft. ex Hifpuitanoua plantula quada n candiamt |

GVACATAN E. 7$

capdiuans ( fed finevadice ) Indis Guacatane nuncupata, Guaestanty PU

noflro Polio zmontano baud abfunilis , fed iuodora , de an flortm aut [emen proferat iguoro.

Arn bemorrboides MO n bac vatione .. Eius Facultatez,

planta decotto ex vino ( fi calor abfi t ) alioqui ex aqua , ba- morrboides abluntur deinde bland? ficcantur, po[tinodum cit(dem planta pulserei iberguntur.

Doromnts exfrgore cfl atibus cYtosyit quacimqua

corporis parte (edat, [; le vef Vna prius intmétus, tentiftiuna

buius puluerein[pevgatur , c Didud lineus füperimpona- Ur : naim ilice adberebit Cerati modo ,nec inde amouebi- tuy uif dolore mitigato.

Er1vs puluis leubus vitlneribus iupof tus, prafertin Vigttinttin, ea mtndat cy 4d cicatricem perducit.

M rss d itein funt adme aliquot alisplanta, fime no- aime , quarn uius ex aqua. decotfuim calide funptum, pedtoris vitiis auxilio eff.

À LT E RA, qtuc partus mortuos, fecundasá, morantes:

tyrabit, cuis vel nagnam experteuntiam babent Indi. TERTIAM, f (cim maxime viget) qiti[pia colligere volens dumtaxat contingat yilicoflacce[cit & procumbit.

QvARTA per [eium diffu[a f e expanfa : fi quis

Lane ea Attingat latim c cütrabitur : vt brafftca murciana. -

HerrirronvsiemnugerH fhanico fiiilis,ce af-

dei facultatibus praditus.

MvzLrA praterea aliamedicamentainYadis no[frio iuesitntur, ifeewibus facultatibus pradita, que cim tent- pore (vt ds va poffimus ) imnote[cent : vt ex eorum qua ba- Genus allata fuerunt, veilitatibus col'igere licet ,quandoqui- dein finiti morbt, qui alioqui incurabiles videbantur , bo- yim v(u curan fant.

Q v us omnia mea diligentia accepta ferre P oportet; e

prona bus "hes hift orie parti qa per vin itevfeam orbem. ? : "5 adinodam

Animal fa4-

gignens,

pidem Bezar .

L1 EPISTOLA admodum celebris ftit;ob medicamentorum quain ea coni: tizentur defcriptionem. | dio

ET vtomnesintelligant quam vtilis mens bic liber fue- rit , fubicere bic libet Epiltolam ad me feriptam ex Perua- na v(que vegione a nolili quodam viro, ante duos menfes: etenim ex eorum qua. in illa de[cripfi lectione , inueni funt. — $n Perulapides Bez aaves, Orientalibus baud inferiores viri- bus: de quibus Deo volente in tertia parte agemus.

Epiftola ad D.Nicolaum Monardis.

Now dulium e[t Clariffime Doctor , quin noun vi- debitur me virum illiteratum, femperá, militiam in hu ve- quonibus fecutum , ad te fcribere de iis qua ad facultatem vestram pertinent , Verim animi mei erga eruditos Viros propenfio (in quorum numero tu es , ob libri tui lectionem, quem de Medicamentis in bis vegionibus nafcentibus eorám- e E euulgafti , c laudem quam eo libro bie conjecutus es) fecit vt etiam ignotus bas ad te dederim. Et- enim [atis commendare non poffim vtilitatem quam bic attulit tuus ifle liber , cim ex: eo rationem con fecuti fimus,

| quamedicamentis vtendum fit, ex quibus fire metbodo an-

te v(urpatis, nullum auxilium percipiebamus:nunc vero ex ti libri lectione, plerique à morbis , qui deplorati videban- Eur , liberati funt. | t ven CV LA M. funt plures quàm viginti odo nni , quod mdi tiam (equens , pev bas Indias peregrinor jin quibus non fo- lum que te defevipta funt, nafcuntur, fed etium pleraque alia, quorum [ama nondum ad vos peruenit job Medicorum buc à vobis commeantium magna ex parte negloentiam C icitiam , quibus publica. vtilitas ( quam tamen [um- Ham prestare po[ent) cura non eft , fed vt quastui dumta-

xat ferant. iio NAE Fon wA M animalis, ex quodapis Bez.ay extrabitur, in tuo libro defcribit . Ea diligentius perpen(a , animalium ! | : gena

ÀD D NICOLAVM MONARDIS, 77 P genus quoddam in t$lis montibus frequens inuenimus valde fimile tis bircis (mft quód cornibus orbi e[E) quos in Orien-

tali India reperiri tradis. Rufi funt coloris magna ex parte; y € berbas (alutiferas depafcuntur ( quarum magna eft co- | piain montibus vbiista ammalia degunt)ita fugacuu,vt foc m lo tormentorum eneorum ictu ad[equipofftmus. | i . D &c1M A quinta Iunty butus anntu568.eco cum a» i: liquot amicis ad venationem profecti fumus in buius vegio- | ! nis montes , ii eam quinque dies infumpfimus C aliquot H

ex bis que dixi animalibus confecimus, cumd, eorum cau[a 4 venationem (ufcepiffemus , librum tuum contuleramus. T APERTO tfaque maximo,Cr proueclioris etatis aii» | | . mali,neque in ventriculo,neque in alia parte corporis lapi- 5 . desinuenimus; quo factum ejl, vt Indicis animalibus fimi- f lianon effe putaremus . Percontati Uidi, quos , vt nobis in- feyument,deduxeramus qua corporis parte lapides bac ani- í malia haberent , (e quidquam. de lapidibus [cire negabant t4 (vt funt nobis infestiffimi, nec (ua fecreta nobis innote[cere |] vellent) Indus tamenpuer, decem aut duodecitn annos na^ | |] tus , cium yideret nos tantopere id [cire cuperé , in ánumali | receptaculum quoddam veluti mar[upium. nobis oslen- dit,in quod depastas bevbas recipiunt , donec eas pz[Teavu- : minatas in ventriculum trancant . Ii puerum ilicointer- E ficerevoluerunt Indi , quód nobis id indicaffets eum tainen pofleaynobis in venatione occupatis interceperunt, c? ,vt in- zelleximus , [acvificarunt. Indi eos lapides magno babent in ll jretio.eosd, in lolorum (norum delubris, que uacas vo-. Guacas, cant, C alia etiam pretiofifiuma queque offerre folent,velu- ti Aurum,aygetum.,cemmas,momlia,animalia, & pueros, IrLvp autem admiratione nou caret boc animal per. Animal Be. totas bas Indias nonveperiri , preterquam in montibus iflis 3. as Regn Peruani. Nam ego omnia Mexicana Yegna , onmés wa tolis Pe- j 5e TEM (s , ruanis moss Peruanas prouincias Cr vegna,prouinciaé C infulas MA- sibus, | wd YA47911

Facultates,

^ ME EPISTOLA T vanon, Floridam ; cz znultas preterea Occidemtalum If- diaruim ve giones pevagraui s attamen nu[quam bac anima- fia confpexi , quai in folis buitis vegni Pera amontibus.

E 6 o qua potuidilicentia ab Indis amicis de borum la- pidum facultatibus inquirens ,intvo fumptos, att forsim- pofitos mirifice venenis & toxicis vefiflere intellexi , cord ajfeclibus auxiliari, tieas ventris expelleve , c eorum pul- Herem verlneribus [aeittarum toxico illitarum vtilfimein- fpergi- 1p [misa bic lapidem alexipbarmacum effe perni— etofi fimi illins 10xici quo fagittas [nas illinutit , ad fefe mu- t40 conficiendos, atque etiam nos Hifpanos , quorum plert- dtt pos vehementes cruciatus C furores mortui funt mul- duni aitzilinim iotenientes: tameifi in fablimato vulneribus infper[o nouzalhleucmen fenferimt: verum fi toxico recenti illie fagitta fint y prefentaneam perniciem adferunt , ncc fublimatum prodeft; SOMME j|

E x avinalis igitur quod primum fecinius burfula,no-

teni Lipidesexeimimus, qui Natum beneficio flc creati vi- dentis ex (alutiferarum illarum berbarum [ucco , qua in bur[ulam illam con rertinttm . Secumus c alia buts genec- vis atmalia , que confeceramus yim quibis onibus lapides Bnttenisuus s plures aut pauciores, pro apimaliam atate. |

OssrnvaopVMaatem ei, folaqua pa[citurin anonibus animalia, lapides iffos preflantes genevare :: mam qua in planis pabulum fuintmt ,vt. herbas minus. (alubres depa[cuntur, [ic etiam lapides eorum , tametfi vtiles, iis vi- vibus non pollent , quibus jj praediti unt qui ab duimalibus in montanis degentibus eruuntur. MM

. Co£riM vsiisvtieo ordine quem in ttto libro docui- fh» c aduerfus eofdem etiam morbos ; in quibus fanandis tirabiles eorum ejfecius experti [umus , quos longum effet veferre. Que omnia tibi accepta referre debent non mod Bifpaii , fed etiam vniuer[us orbis . Quantum ad n m

2

Vx M ou

ÀD D. NICOLAVM MONARDIS, 72 üet,vt aliquam animi gratitudinem offendam pro beneficio AcCepto , opera Ioannis Antonij Core , ditatis mercatoris; duodecim exiis lapidib. uiaito:fi eb pertencrint, eosin mul- Uis morbis experm potevis. Eit[desa opera ; an ecs ACCeperis subi fignificare poteris etiam , qua voles in twn gratiam faciam,unperare, quoniam tui [uim obfernantiftimus. | ! N ve eapfulam accipiesim qua Phafeoli genus inue- Maine mies,quod Marte initio tantummodo ferendum erit, ne fri- ore ladatur. PLanta eft faba fimilisminor tamen frutti in fiiqui fereus.Sezmi busu [modi fructus (fabas virides [apiiit) cum fale mauducati, valide bilem mediocriter pituitam ,c fine smoleffia bydropivorusm aquas euacuant : eofdeim effe- &hus. prabet fucci titi cr ex vino fumpti:fed cibum paratum babere conuenit; quia fi validius quam neceffe fit, purgent, cibo [umpto earum vebementia iMicoinffngetur. [Ex Hifpanis miffum fuir Imp. Maxitniliano 1L, felicis. memao- tiz, anno ante quàm nobis adimeretur , Phafeoli genus , colore Ma. counz fimili , fed planiore longioreque forma , & hilo non admo-

dum magno. Huic nomen adícriptum erat Hala d: Inda, id eft Faba Indica: tou id eritquod hoc loco ab Au&ore defcribitur, 3

PrtANTAMeDan quandam bicin planis n[cettem visnxagza- gramisis modo , magnis facultatibus praditam : fiquidem, ini 622 eins decoium govgarifatum rbesmatifmis, gutturis pble - gmonibus,aliisás, vitiis auxilio efl x sianducata, multam pi- guttam edueit ideóque moybis fuperioribus, er capitis dolo- vibus vtilis. Denominationem a me fampfit bec plata, quod. bi fasliaris eins vfi fit. c aliis, vt vtantur,confalamz euius faciltates sie docuit quidam Indus in flivpium £Ggti- tiene adiodum ver[atus; E Fnverv ite arboris cuufdam,que folummodo Mollecais; in bac prouincia nafcitur, Vicis magnitudine, cortice Corr "7 kei; agylopis fimili, folis fraximi. Magnis viribus pollet naui cor- defribere. icis eitis puluis vulnevibusvofper [us,ea mtndat deinde ca; - 47 Wem generat, C perfecte urat. Dentes eodem puluere fri - " psp Tte tati. fabi-

— -

ES Th

a

Le, p T 2T

E:

xm

cetarius.

Plantà fari- uineos fu- Ores exci.

tans,

fro&us vl- |

$2 EPISTOLÀ | cati fLabiliuntur , gingiua. ab[cedentes [anantur . Folioruin decocto intinclipanui, c calidi vulneribus , aut pulueri cor- zicis illis injperfo impofiti curationem eorum accelerant , c humorum e defluxuim probibent Ex ea manat liquor odo- FALUS, quem etiam fructu adita, fuffitibus idoneus ad mul- tos capitis morbos, c emplastvis vtilis.

E x eius fructu (alutiferam admodum potioneit. Indi conficiunt. Eum iflic feri C na[á velim : mam tibi deleitas tionem adferret, ob eds quibus pradita eft bac arbor facultas Les, ttn etiam quianouum arboris gene ef e ami tem- poré odoratum.

Ix Dv squidam deshbiobi lbs euim mancipium mas lignis vlceribus c inuetevatis vexatam , puluere cuu(daumi fructus iis infper[o , ea mundauit , exea putridailla carne;

| deinde eundem puluere cum ellychnio vlceribus (arisumpo-

fiit ad carnem generandam;vleüfque Ad cicatricém perdus cendum. Erat vero is frudus ininfula Margarita, vbi man- cipium curandum dedi, admodum vulgaris, fic vteo vulga- viter ve[cantur, magnitudine Affyri mali , nucem Perfice mali suci fumilem continens , cuius concreimata puluis ad

éaquanunc enumeratá ,vtilis ef . Mud verb admiratione non caret ,nucleum qui bac nuce.continetur , adeo noxium

effe, c deleteria facultate preditumyvt [eu vir, fiue ammal eo ve[cattir , pre fentaneam mortem (ibyimoliatur , cui illo remedio occitrri poteft tamquam (ublumatum aut corrodens Aliud medicamentum [umpfiffet.

Iw vrbe Poflo, vbi aliquot annis vixi , omnis generis morbos Indus quidam curabat , folo cuin(dam planta fucco artubus c parti affecta illito. Aegros deinde fhragulis egre- gie tegebat ad (udorem prouocandum : fudor € partibus illi- tis emanans, merus fanguis erat, quem limeis panis abfter- gebat ; atque itin curatione pergebat , donec [atis [udaffe J^ pue interea cibis eos aleng.. Ea remedio rà

| metti

Á

V arcc PIS TR aH MEM US TENES NARI ERE

* « ik A : ; ; u cfiiasaks à: ONDE ei

ÀD b. NICOLAVM MONA RDIS. $i snorbi deplorati curabantur ,imo egri tumores C vobuftio-

es ab eius vu fueri videbantur. Sed neque precio,neque pre-

cibus neque munis vnquam efficere potuimus, vt eam plan-

tam.nobis demonstraret. —— |

J. AR Bo n quedam bic inuenitur materie (bougio[a, eX: Arbor vene. qua lodi numquam ignem [Fruent, tamet[i quis illis mortis 1605 mu- periculi inimitetur: aant euim» quotquot ad eius laminam | fiueignem accedunt , at quos folusmodo fumus pertingit, anre venera unpotentes fieri. Den E VMORESÍn pedibus c cruribus ex frigidis bumo- Cenxella,&

TUUS SUMI atn FS ein "Wu eius faculta- Abus orti bic curantur berba quadaim Centella zmancupa-. cs, dde

t4: fiquidem ea trita ,tumoribusq, impofita. ilicopufFulas excitat , e quibus multus bumor effuit, donec tumor omnino re[oluatur . Saepius iftas euacttationes infer Indos fieri, c? dnouadlos Hifpanos eis yttvidi,

;]

oO ENO 1558 I vibe D.Iacoli ,qie e[Fin prouincia «Chile , quidam. Indi capti [uvas fibi amputartmt , C eas affisspra fame,ederunt, c? (quod mirabile dictu) citu fdam

planta fala vulneribus imponentes, ilico favum ifrebant. " OHemns4 C arbores Hifanicis funiles , admódum

,paucebic inuemuntur, quia folum eas non alit.In Hifpania

.,dioua (. cium. primam, in noftram poteflatemi védacta eft)

multe acbores c? planta Caffellanis fimiles inuenta [unt

Lum.ettam aues C quadrupedes. d.d tibt n:

iY.ro cilMS WINE 55 Ar STRE ARA Qa Ro RAS A S NS 2 1 . lxv xNIvNT va bic Colubri bumana magiitudi- EO

! | ej ^ranci-

"fie, nullaferitate metuendi , ec cuiquam nocentes . Aran | mali ityij magnitudine, admodum viruleü. Buffones pluit, Ba£ones. caBiffeaicis non minores , quos Indi a[jstos edunt ,vt c pre- tajque alias inmuindtrias. Sai sets. Pnhoxriars buc continentiim(ulis, tam mult,tan- Volates: «ti, vultures inteniuntur, vt pecudes deuorent, ob cu[todi, qui Aetbiopes (unt plerumque, meghgentiam. —— s II AME I ME tel ; D E XN A Vérü ves ine, tn. admirationem rapit ; Vaceaé th LY E x snontibus

; dh 44

T ET.

Eo mIRC TS

12 doen d o epo ve m ad; lina montibus educatas, fiin plana deducatur, ómnes emori. ks shi amicus qui trecentas vaccas i plana traduxerat , ill aliquanto tempore nibil depafcentes paulatim defecerunt; yt ne ynaquicem intramen[en ei viua relicta fit omnes. | Autem trementes C tabe[centes moriebantur . Atfértbant nonnulli cau[ai naturalem , cm inmontibus Jrigidifmii, ybi fingulis diebus pluit , educate effent , calorem illum pla | nitieiim quam sulle vnquam pluie decidit, ferre non po- - tulffe, o initationeila [ubita abextremo frigore; in extre- anum calorem, mortuas Je. Etenim con[ideratione dignum eft , quód in planitie illa , qua octo dumtaxat miliaribus ad montes v[que patet in longituditésm vero plus mille milia- ribus porrigitur ,ntáuquam pluerit yin montibus autem illis vicinis pluatquondie, — 07 770000000 (| 9VPEKIOR E Odobri vépit ad nos affinis meus Al phonfus Gavcias, ferenmuns miles, qui fe verim Alexipbar- | maciineni[je ait. aduerfus permiciofum illud toxicum quo VIDE . Camnübales in bello c venationibus vtuntur (fola enim fe- Im Tina C bumana vititant, deguntd, à Chargas ad Chilev(-.

. que Peruanas proumcias. | : Planta qua Es T Yer Ü eZ planta,vt dit foliis lat is, plant acini Hifpas aeneum, P166 Patid abfimilibus, due trita c vulneribusimpofita,ve- : feni extingtit, Cr à ymptomatis illisliberat qua toxicum | - generare folet. Pro magno tbe[auro effimant Hifpani; eam n sooo V plntam fe tiemffequaniam illius prefidiotuti;bostés fuos I (0c . AInidos nonitameruent;qui diitaxat illi formidabile erant, — H texiailtus prefentancam mortem adfeventis caufa: infini- | fos fiquidem Hifpanos trucidarunt , quos tamen efus aptos negant C duriore carne effe, tft trucidati Ires att quatuor

| !] dies prius macerentur, SN T LIE

i |». Nasorr vn autem eadem vegione;vlifit toxicum,

| | €7 tametfi credam aliis etiam locis inueniri ) voluit Deus

€8 locovemedium patejacere , vnde pernicies i j

| : 4&c !

AD D. NICOLAVM MONARDIS, $5 H 4 c omnia eo feripfi;vt cofideres apud te,quam mul - te planta bis fimiles in noftris Indis na(cantur , qua nobu

ignota (unt quoniam Indineque eas, neque earum faculta-.

tes nobis patefacere volunt , etiamfi nos uovientes videant, 4ut t carcerem conücianttim: quod fi quadam ex predictis, Qr alia nonnulla nobi inotuerunt,ab Undicis mulieribus eas edocti fumus qua Hifpanis, libidinis gratia, fefe commi[cen-. tes, omnia qua [ciunt aperit. bee

V ERVvM prolixior effe nolo,quódignorem an bac epi- - ffola ad te peruentura. fit : quam ft pexuemffe intellexero, prolixiores dabo defacultatibus aliarum plantarum c ani- snalium, C de aliis vebus bic na[centibus, qua tibi delecta. tionem adferent,quandoquidem barum verum es adeo flu- diofus. E Limain Peru ad 26 .Decembris 1568.

Tui fludiofiffmus Petrus de O fma c Xarayzeio.

TAwET srmibiinotus fit qui bas ad me dedit ; vi- detur tamennaturalium rerum ffudiofus, ideoq, mibhiam- plectendus. Nam. ve silitis munus est , perpetuo in armis ver[ari, fanguinem profundere ,Cr alia militaria mnia ex- ereeres laudandus e$ qui plantarum cognitionem, earumá, facultates inquirit. In quo Diofcoridem umnitari videtur, qui citm wilitaret in exercitu Antofllj c Cleopatra , quocum | quetamenperueniebat,plantas avbores animalia, fodinas,

Qr alia praterea Natura miracula nqtirebat ex quibus [exe

tllos libros qui toto orbe celebrantt compo[uit,vt maiorem laudem [cribzdo fit confecutus, quam fi bellica virtute mul- t45 vrbes [ub unperium [uum fubegiffet . Ytaque multi buic viro debeo , ctum propter eam quam deme concepit opinio- nem, tum eorum qua ad me mifit gvatia mili certe gratif- féma. tli fevibam,vt nobis plura ex ea vegione mittat.

" | cM CA PLAxN-

M

mA mom ues rien rien imr M Im m re m mm T mm

CUT LINDUUS PCT

Lapis Bezat Peruanus ab Orientali differt.

yr guo Gh x 09-1

$e A41 | fs UN OLEL Lr PramxTARYM quaadmenmift,faculates expe- viemur, c (eynina (uo tempore feremus. Lapides Bezcaaresy— ab Orientalibus mibi differre yadentur : namin fupevficie. funt perpoliti , e coloris ex cinereo obfcuri , c fub duabus velutitestis aut crust materiam quandam albam conti— nent, qua dennbus attrita meraterra est infipidaspotifi[que infrigidare , quam calefaceve videtur . Faba magnitudine plerumque [unt : inueniuntur tamen viagni C parmi , qui magna ex parte (imt plapioves.Ego vntim comminii;einsd, puluerem adolefcenti, quem venenum baufiffe dicebant, propinaut, c yne[cio am butus pulueris, aliormue vedica- fitentor um beneficio y fanatus est. Tllius periculum in alii sitorbis faciam: C quidquid de boc,tum alis medicamentis

r4 NIS.

INDEX

- RENTA "— TVA " à TRURPPSEEN SERA ME TU. NERO m

zocutaluuoe ROSE NGA aie

INDEX ALPHABETICYS

IN LIBRVM DE SIMPLICIBVS medicamentis ex Occidentali India delatis, quorum in Medicina vfus eft: au&ore D. Ni-

colao Monardis.

A. &iotochii ! pagina $4. Alexipharmacum eft Tabaco 2t Ambarum colliquatum Ambar grifeü 9 ef Bitumé, ead. . non eft fperma Balenz 10 eius delectus & facultates — 10

Emplafttum ex eo 1I Anebriat 12 AnimallapidéBezar do 76:77 Anime , 3,4 Aranei; 81

Arbor venereos ftimulos domans . 8: à

Armadillo... - $2 eius facultates . ibidem Anifum 13 Articulorun dolori Tabaco pro- deft 20

- Auellanz purgatrices , earum bi- . ftcria & facultates 48.& «9 Axi, 68

B.

Balfamum, & cius E GIUDTU rà- tio 13 zfítimatio & vfus 14 interius affamptum , foris ad- ditum, & cheirurgicis medica-

menusadditum 15.& 16 rius . «P 17 Balfami a* -borishiftoria ^ 17 fru&us ; . ibidem - Bangue 23 Ben magnum & paruum , atque . earum facultates . $9 Bezarlápis? 8437. 76 eius facultates 78 Bitumen, & eius facultates 9 Buffones. 85 (o Cap icum,eius forma,hiftoria,& .. facultates é8

Caraüa, & eiusfacultates — 6,5 Carbunc ulis medetur Tabaco 11 garcaparilla & cius hiftoria — 36 cius dele&us, nominis occafio, & przparandz apud Indos ra- tio ibidem Altera przparandz ratio , & vtendz modus 37 cargz fyrupus,& vtendiratio 39 carcz puluis, & vtendi ratio. |. 39 gárgzx aqua ' 39,40 vnde infetatur 40 eius hiftoria, & exhibendz ra- tio 41 exeacatapotia 42 Carlo fan&o,cius deícriptio,nata-

les, & facultates M ^

eius decoctum 74 Caffia folutiua, eius dele&us &

facultates $7 Catapotia pro fterilibus II

Centella, & eiusfacultates. — 81 Ceuadilla, & eiusfacultates — 7t

Charabe, & eiusnatales j

China 3; eius hiftoria, na- tales, vfus, & przparandaz ra- tio. 34. Aquz Chinz fumen- dz modus ibid. eius faculta-

tes & temp*ramentum. 36 Cicinum oleum - Colubn 81 Contrayerua 28 Coval , 3: Copalcahuiel 4

D. T Draconisarborisfru&us — «4 PAPE * :

eius hiftoria . ibidem. Dragonal $$ Emplafttum ex. ambaro . rr Emplafttum ftomachicum 6

3 Encu-

^f

Etyfipclatis caratio 72

Fabz purgatrices, & earum fa- cultates 6o Fructusad bilem, & eius faculta.

tes ! $8

Fructus dyfentericus ex Quito 54

Fru&us vlcerarius 8o G.

Gangrznismedetur Tabaco a: Guacas. 77 Guay3can 28 & eius hiftoria 3o

eius deco&umatquevfus — 31 .Guayaci facultates, & Serapium

ex eo 3i Guacatane,& eius facultates. 7$ fsuayaquil 40 Gummtiad podapram, & eius fa- cultates 4$

H. Herba Ioannis infantis: eius hi- ftoria & facultates 27 HetbaR eginz 24. Hertbafanda — 24 Hyuourahé, eius hiftoria & fa- cultates . in VY L. C28

Lacerti Caymanes $1

Lacertimagnituda ingens — ibid. Lapis Praffius 49 Lapis Tiburonum , & eius facul. tates $o Lapis Caymanum , & eius facul- tates ft Lapis Sanguinalis, & eius faculta- Ud tf $t

Lapistimaspedum curans — $2 Lapis nephriticus , eius varia fot-

ma,& facultates ' 49 Lignum nephriticum 48 Lignum aromaticum 48 Ligsum Indicum 30

Liquiq-Abar, & eius faculta-

ts 12,13 oleumexeo ibid,

Lues venerea 28,19 , M.

Manati pifcis ee

Mechoacan,& eiusforma. 6«,67 "fius facultates, exhibendi tatio,

^

YNDE x. Encubertado $àr-

7*

Medicorum difceptatio: de origi -.

ne morbi Gallici 9. Molle,eius hiftoria, nazales & fa- cultates

| 46,79 Morbus Gallicus 13:9 Neapolitanus | a9

N.

Naphtha $ Ncphritidi Tabaco prodeft — 25 Nicotiana 14 Nuclei Pinei purgantes , eorum defcriptio & facultates éo Ococol 12 Oleum cicinum |

7 cius facultates ibid. Oleum ex Liquid-ambar s Oleorum eliciendotum ratio ; Oleum ficusinfernalis ^^ ' 5 Opium —— | 1j : P. Pauame & eius hiftoria 43i

dele&us , temperamentum, & facultates 44. eius deco&i pa- randi ratio ibidem Perebecenuc 24 Petum,& eius genera duo 24 eius natales, & facultates 17

Picielt r8 Pilulz famem , fitimQue fedan-

tes 23 Pinipinichi 64 Pipet ) 67

Phafeolus Peruanus 79

Planta gramini fimilis ibid.

Planta fanguineos ' fudores exci- tans 8e

Planta quz eft alexipharmacum 82

Polypo Tabacoptodeft — — ss Praffius lapis (49 iyesrsy Quimbaya radix 67 Bof Ig i

Radices venenis aduetfantes. 15 Radix Quimbaya s - Radix $.Helenz,eius hiftoria, na- f | tales, & PUE

P

puluis,$ccatapotis | «4 Medicamétum ad ignem factum |.

FE

. tales;& faculc. 74 "ss ps Raphanus : 23 Tabacó 1:8 eius natales & "Refina Balfamifacultatbusprz- —— facultates ibid. Serapium ex

2dHa ^ 17 tO 19 cruditatibus ventriculi Refina Carthaginiéfis, & ciusfa- ^ prodeft ibid. alexiphatma - ^cultates ibid. cumeít 2i eiusexperiendi

Ricinus Americus 8.& 9 aduerfus.venenaoccaífio — at s ; eius vfus Indis frequens — zz Sanguis draconis : & cur ficdi ^ Tacamahaca,& cius facultates 5 €&us $54 cius hiftoria,& fa- Tattou

$4. cultates ibid. Tiburon pifcis go Saflaftas 43 quz & Pauame Togor-guebit 4 ibid. eius liiftoria 44 ds Scabies Hifpanica 19 Vteri füffocationi Tabaco pro- Serapium ex Tabaco i9" . deft 20 Serpigo Indica 29 Vulnetibus recentibus medetue Solanum furiofum 213 wTIsbaco ir Succinum non éftlachryma — 4. Vulnetibus animalium P Sulphur Nicaragnanum 71 Vultures 8r Sulphur Quitenfc ; & cius facul- x tates ibid. Xelochopali 4 FriNrSs.

ERRATA SIC CORRIGITO.

"Pág. 10.verfu 29,infar&i r3. 1,imitationem 1 s.5, rapicupit.tum € 4. qua app.pronunciatarum. $5.30: Febribus 38. 28, confumptió- nctii,5 1,32,Panamám,

Londini emi anno 1 ;79.in Mercatorum porticu de Gallo naüuclero Phafeoli genus,quod e Brafiliana Noui orbis prouincia adue&um af- ferebat. Noftro vulgari maior eft is Phafeolus latiorque,nec niinus co- lore vatiat:e'enim nunc flauuseft,aut omnino niueus,modó ater,aut purpureus,aüt albispurpureisque maculis diftin&us.De fimili planca natum referebat , qualis Europza eft , noftrumque faporis gratia & bonitate longe fuperare, fi eodem modo decoquatur.

, Eiusiconem ad viuum expreffam in Herbariz rei ftudioforum gra. tiat ád. huius libellicalcem(quoniam fuo loco inferi non potuit) re-

ponendam curauimus. Pértinet veró ad finem Annotationum ifi cap: dc Fabis purgat.

ice ——

(OEC NR E RR

VATONEUUEO AC

^f